Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik-pedagogika

Tekisliklarni ishqalash. Qichik tekisliklar qo’zg’almas ishqalagichlarda ishqalanadi. Dastlabki ishqalash uchun ariqchali plitalardan foydalaniladi. Buyumni barcha barmoqlar bilan ushlab (quyidagi rasm, b), butun ishqalagich sirtida ilgarilama-qaytma va aylanma harakatlantiradi. Mayda detallar faqat bosh va ko’rsatkich barmoqlar bilan ushlanadi (quyidagi rasm, v). Uzil-kesil ishqalashda ariqchalari bo’lmagan silliq ishqalagichlardan foydalaniladi.

Asosiy ishqalash usullari

Katta tekisliklarni dastlabki ishqalashda aylanuvchi disklardan foydalangan ma’qul. Bunda diskning butup sirtidan foydalanish uchun detalь O’ng qo’l bilan radial yo’nalishda bushgina harakatlantiriladi. Aylanma tezlik diskning chetidan o’rtasiga borgan sari o’zgarib borganligi uchun detalning markazdan uzoqroq yotgan joylari tezroq ishqalanadi. SHu sababli buyumni vaqt-vaqti bilan burib turish kerak. Bunday detallar qo’zg’almas yassi ishqalagichlarda uzil-kesil ishqalanadi. Ensiz detallarga ishlov berganda tayapch sirtni kattalashtirish uchun ularga kubik yoki prizmalar qo’shib ishqalanadi (rasm,g). Buyumni kubikka bo’shgina siqish lozim. SHuida asosiy bosim kubikka emas, detalga tushadi. Aks holda kubikning tagi ishqalanib, tezda yeyiladi va u detalь bilan birga qiyshiq chiqadi. Ko’pipcha, bir necha ensiz detallar strubtsina yoki parchin mixlar yordamida biriktirilib, paket tarzida ishqalanadi (rasm, d). Burchaklar va ensiz chuqurchalar qiya plastinkalar shaklidagi ishqalagichlarda o’lchamiga yetkaziladi (rasm, d).

Yon tomonda turgan buyum qiyshayib ketmasligi uchun uning qarama-qarshi tomoniga posangi kiydiriladi. Qeng sirtli yupqa buyumlarni ishqalash uchun ularni yog’och plitkaga mix bilan mahkamlab, ishqalagich ustida shu plita bilan birga xarakatlantiriladi (rasm, ye).
TSilindrik va konussimon detallarni ishqalash. Ishqalagich sifatida qisqichli qirqma vtulkadan foydalanilganda u buyumga kiydiriladi. Buyum sekin aylantiriladi (buning uchun tokarlik stanogidan foydalanish mumkin), ishqalagich uning o’qi bo’ylab harakatlantiriladi. Ishqalash jarayonida vtulka qisib turiladi.
Yassi ishqalagich egov kabi ishlatiladi, u aylanib turgan buyum sirtida u yog’dan bu yoqqa yurgiziladi.
Teshiklarni o’lchamiga yetkazish uchun ishqalagich sekii aylantiriladi. Ishqalanadigan vtulka ishqalagich bo’ylab oldinga va orqaga yurgiziladi (yuqoridagi rasm, j). Agar ishqalagich rostlanadigan bo’lsa, ishqalash davomida o’lchami kattalashtirib turiladi.
Konussimon teishklar konussimon cho’yan ishqalagichlar bilan ishqalanadi. Dastlabki ishqalash uchun ishqalagichlarga aylanish yo’nalishiga teskari yo’nalishda spiral ariqchalar qilinadi (aks qolda abraziv material asosga tomon suriladi). Uzil-kesil ishqalashga mo’ljallangan ishqalagichlar silliq bo’ladi.
Ishqalagichni dastasidan ushlab, dam soat strelkasi yo’nalishida, dam unga teskari yo’nalishda yarim aylanishdan bir oz ko’proq masofaga aylantiriladi va vaqt-vaqti bilan ko’tarib turiladi, aks holda bir joyi ishqalanaverib, halqasimon chiziqlar hosil bo’lishi mumkin.
Ko’zgu kabi yaltiraydigan sirt qosil qilish. Buning uchun sirt mayii GOI pastasi bilan ishlanadi; ishlatilgan abraziv materiallar qoldiqlarini moy yoki kerosinda qorib ishqalanadi; benzin bilan suyultirilgan krokus yoki alyuminiy kukuni yordamida ishqalanadi.