Respublikasi oliy

Ichki tuzilishi. Hasharotlaming ovqat hazm qilish sistemas! ancha murakkab tuzilgan (19 —rasm). Og'iz bo'shlig'iga 1—,3 —juft so'lak bezlarining yo'li ochiladi. Ayirish sistemasi vazifasini o'rta ichak bilan orqa ichak chegarasida joylashgan juda ko‘p (4—100 tagacha) malpigi naychalari bajaradi. Bu naychalami birinchi marta XVII asr boshida italiyalik olim Malpigi kashf etgan.








19-rasm. Hasharotlaming ichki tuzilishi. A—orqa tomondan ko'rinishi, B — yon tomondan ko'rinishi: 1—so'lak bezi rezervuari, 2 —so'lak bezi, 3 —jig'ildon, 4 —muskulli oshqozon, 5 —o'rta ichak, 6 —malpigi naychalari, 7 —keyingi ichak, 8 —9 —traxeya, 10 —qorin nerv zanjiri, 11— urug'don, 12— jinsiy bezlar, 13 —yurak, 14 —bosh miya, 15 —simpatik nerv sistemasi, 16 —orqa ichakning ko'r o'simtalari.


Hasharotlar traxeyasi orqali nafas oladi. Qon aylanish sistemasi ochiq bo'lib, uzun naysimon yuragi qorin bo'limining ustida joylashgan.
Nerv sistemasi va sezgi organlari. Hasharotlaming nerv sistemasi umurtqasiz hayvonlar orasida eng yuqori darajada tuzilgan. Oliy darajada rivojlangan hasharotlaming bosh miyasi oldingi, o'rta va orqa bo'limlarga ajratiladi. Sezgi organlari yaxshi rivojlangan. Ko'rish organlari bir necha oddiy ko'zchalar va bir juft fasetkali murakkab ko'zdan iborat. Oddiy ko'zchalari yorug'likni sezadi, lekin narsalarning tasvirini aniqlay olmaydi. Fasetkali ko'zlari 25 mingtagacha ommatidlardan iborat bo'lib, mozaik ko'rish xususiyatiga ega. Hasharotlar rangni ajrata oladi. Yuksak darajada rivojlangan hasharotlar inson ko'zi farqlay olmaydigan ultrabinafsha nurlami sezadi.


75


www.ziyouz.com kutubxonasi

Rivojlanishi. Hasharotlarning embrional rivojlanishi halqali chuvalchanglamikiga o'xshab ketadi. Rivojlanish davrida embrión juda ko'p halqalardan iborat davrni o'tadi. Hasharotlar lichinkasining postembrional (tuxumdan chiqqandan keyingi) rivojlanishi tullidla bo'ladi. Postembrional rivojlanishning borishiga qarab hasharotlami uchta katta guruhga ajratish mumkin. Birmuncha sodda tuzilgan birlamchi qanotsiz hasharotlarning tuxumdan chiqqan lichinkasi voyaga yetgan shakllariga judao'xshashbo'ladi. Uningrivojlanishihech qanday o'zgarishsizboradi. Bunday rivojlanishga anamorfoz yoki bevosita rivojlanish deyiladi.