Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-технология институти

Аҳоли яшаш жойларини кўкаламзорлаштиришнинг категориялари.
Шаҳарда кўкаламзорлар тизимини қуриш шаҳарсозлик омиллари (шаҳарнинг катталиги ва профили, унинг аҳамияти, тарихий ривожланиши) ва табиий шароитлар; иқлим, тупроқлар, мавжуд ўсимликлар, рельеф характери, сув ҳавзалари билан белгиланади. Шаҳарнинг катталиги кўкаламзор тизимлар объектлари таркибига, уларнинг ўлчамларига, функционал – ландшафт ташкил этилишига таъсир этади. Аҳоли жойлари ҳудудида жойлашувига қараб, кўкаламзорлар бешта категорияга бўлинадилар:
1-А – табиатни қуриқлаш вазифасини бажарувчи кўкаламзорлар, бунга қўриқхоналар, табиат ёдгорликлари, сув манбаларини санитар қўриқлаш қисмлари, дарё ва каналларнинг қўриқлаш йўлаклари;
2-Б – маданий мерос кўкаламзорларига тарихий боғлар, дендрологик, ботаника ва зоология боғ ва парклари, мемориал қабристонлар;
3-В – умумий фойдаланиш кўкаламзорлари: шаҳар ва туман парклари, скверлар, майдонлардаги скверлар, бульварлар, пиёда кўчалар, қирғоқ бўйлари, шаҳар ташқарисидаги дам олиш жойлари;
4-Г – чекланган фойдаланиш кўкаламзорлари: тураржой тумани ва кичик тумани боғлари, индивидуал қурилмалардаги кўкаламзорлар, болалар боғалари, мактаблар, маъмурий ва бошқа бинолар, олий ўқув юртлари ва спорт комплекслари кўкаламзорлари;

5-Д – махсус вазифали кўкаламзорлар: автомобиль йўллари, кўчалар бўйлаб саноат колрхоналари ва уларнинг санитар-ҳимоя қисмлари, питомниклар, оранжерея, қабристонлар, шоссе ва темир йўл кўкаламзорлари.
Шаҳарнинг кўкаламзор ҳудудларини – ландшафт қурилиши объектларини шакллантириш турли хил шаҳарларда турлича ўтган. Ўзбекистон тарихий шаҳарлари мисолида Ўрта Осиё региони учун анъанавий кўкаламзорлар тизимини ташкил этиш тамойилларини кўриб чиқиш мумкин. Расмдан кўриниб турибдики, барча тарихий шаҳарлар – Самарқанд, Бухоро, Хива кўкаламзорларни жойлаштиришнинг бир текис, сув тахминоти тизими – ариқ, ҳовузлар билан узвий боғлиқ таркибига эга бўлганлар.
Ҳозирги вақтда кўкаламзорларни бир текис жойлаштириш тизими кўринишида ташкил этишнинг тарихий тамойиллари йўқотилган. Шаҳарларнинг бир текис ва узлуксиз кўкаламзорлар тизимини ташкил этиш эҳтиёжи аллақачон эътироф этилган. Ландшафт қурилиши ва ландшафт шаҳарсозлиги соҳаларидаги тадқиқотлар ва бу тамойилларнишаҳарсозликда амалга оширишга ўтиш кераклигини кўрсатмоқда.