АМАЛИЁТ ИШИ №3 Тоғ жинси минерал фазаларининг зичлигини пикнометрик усул билан аниклаш. Ишнинг мақсади: Тоғ жинси минерал фазаларининг зичлигини пикнометрик усулда аниклаш.
Умумий тушунчалар:Минерал фазанинг зичлиги деб- тоғ жинсининг қаттиқ, ғовак бўлмаган қисми оғирлигининг унинг хажмига боғлиқлигига айтилади.
p0 =
Бу ерда М0- тоғ жинсининг қаттиқ қисми оғирлиги
V0- тоғ жинсининг қаттиқ қисми ҳажми
Тоғ жинси минерал фазаларининг зичлиги тоғ жинсини ташкил этган минераллар зичлиги билан аникланади. Минераллар зичлигига кура 3 га булинади.
Оғир – p0>4000кг/м3 Ўртача - p0=4000-2500кг/м3 Енгил - p0<2500кг/м3 Тоғ жинси минерал фазаларининг зичлиги асосан пикнометрик усулда аникланади.Пикнометрик усулда аниклаш -суюқлик тўлдирилган ва суюқликнинг бир қисми ўрганилаётган тоғ жинси билан алмаштирилганда пикнометр оғирлигининг ўзгаришини ўлчашга асосланган.
Пикнометр – 25-100см3 хажмли, белгили, мустахкам шишадан ишланган, суюклик солишга мулжалланган бўйни ингичка кольба. Минерал фазалар зичлиги қуйидаги формуладан топилади.
p0= Бу ерда М1- қуруқ пикнометр оғирлиги
М2- пикнометрнинг тоғ жинси билан биргаликдаги оғирлиги
М3- пикнометрнинг тоғ жинси ва суюқлик билан биргаликдаги оғирлиги
М4- пикнометрнинг суюқлик билан биргаликдаги оғирлиги
p ж- тажриба темпуратураси вақтида суюқликнинг зичлиги
Сувнинг ҳар хил ҳароратдаги зичлиги.
Ҳарорат 0С
Зичлик г/см3
Ҳарорат 0С
Зичлик г/см3
15
0.9991
23
0.9976
16
0.9990
24
0.9973
17
0.9988
25
0.9971
18
0.9986
26
0.9968
19
0.9984
27
0.9965
20
0.9982
28
0.9963
21
0.9980
29
0.9960
22
0.9978
30
0.9957
Тажрибани ўтказиш учун зарур бўлган жиҳозлар ва материаллар:
Тоғ жинси намунаси (200 г);
0,0001 г аниқликдаги техник ва аналитик тарози;
пикнометр (2 дона 25 мл);
тоғ жинсини майдалаш учун болға;
сито (катаклари ўлчами 0,5 мм);
пикнометрга суюқлик тўлдириш учун пипетка;
пинцет ва куракча (ҳокандоз);
дистилланган сув (1 л);
қуритиш шкафи
эксикатор
Ишни бажариш тартиби: Таркибида бошқа турдаги тоғ жинслари бўлмаган иложи борича бир хил турли тоғ жинсларининг зичлигини аниқлашда бу усулдан фойдаланилади. Бу учун текширилаётган тоғ жинсидан маълум миқдорда олинади. Болға билан билан яхшилаб майдаланади. Тахминан доналари катталиги 0.25-0.5 мм гача майдаланиши керак. “Квартование” усули билан 100-200г тоғ жинси ажратиб олиниб, 0.5 ммли сеткадан эланади. Сеткадаги қолдиқ каттароқ қисми хам қайтадан майдаланиб яна эланади.
Пикнометрнинг Ҳар 100см3 ҳажмига 15 граммдан тўғри келадиган миқдордаги элаб олинган намунадан шиша бюксга ажратиб олинади.
2 та қуруқ пикнометр олиниб, ҳар бири 0,01г аниқликда ўлчаб олинади-(М1).
Майдаланиб, қуритилган намуна 2 га бўлинади ва воронкалар орқали иккала пикнометрга жойланади. Энди пикнометрнинг намуна билан биргаликдаги оғирлиги ўлчанади (М2)
Намуна солинган пикнометрга унинг белгисига қадар қайнатилган дистилланган сув қуйилади. Доналари катта тоғ жинслари таркибидаги хавони чикариш учун сувли хаммомда 0.5 соат давомида, гилли ёки майда донали тоғ жинслари бўлса 1 соат сувли ҳаммомда аралаштирилиб турилади.
*** Тузли тоғ жинслари минерал қисмини аниқлашда эса дистилланган сув ўрнига керосин ишлатилади. Қайнатиш ўрнига вакуумланади. Ишлатиладиган керосин албатта сувсизлантирилади ва филтрланади. Керосинни сувсизлантириш учун уни силикагель билан аралаштирилиб 500 градусда 4 соат давомида қиздирилади. 1 литр керосинга 250 г силкагель қўшилади. Керосиннинг зичлиги ареометрда ўлчанади.
***Тоғ жинси таркибидаги хавони чиқариш учун вакуумли насосдан фойдаланилади. Вакуумлаш пайтида хавога ажралаётган пуфакчаларни куриш мумкин. Суюқликли пикнометр вакуум остида пуфакчалар ажралиши тўхтагунга қадар тахминан 1 соатлар туриши керак.
Хавони ажратиб олингач пикнометрлар хона Ҳароратигача совутилади. Кольбаларга белгисигача яна дистилланган сув қуйилади. Сув пипетка ёрдамида нозиклик билан қўшилади. Белгидан умуман ўтиб кетмаслиги шарт. Пикнометр атрофлари салфеткада яхшилаб тозаланади ва сув ва намуна билан биргаликдаги оғирлиги ўлчанади.(М3)