Республика узбекистан

М У Н Д А Р И Ж А
Кириш...........................................................................................................................4
АМАЛИЙ ИШ №1. Тажриба маълумотларини статистик усулда кайта ишлаш...........................................................................................................................7
АМАЛИЙ ИШ №2. Тоғ жинсларини сувга тўйинувчанлигини аниклаш..........12

АМАЛИЙ ИШ №3. Тоғ жинслари минерал фазаларининг зичлигини аниқлаш......................................................................................................................17

АМАЛИЙ ИШ №4. Тоғ жинслари ғоваклигини аниқлаш...................................21

АМАЛИЙ ИШ №5. Тоғ жинслари емирилишида электромагнит тулқинларнинг тарқалиши..................................................................................................................25

АМАЛИЙ ИШ №6. Тоғ жинсларининг мустаҳкамлик кўрсаткичларини ҳисоблаш....................................................................................................................27

АМАЛИЙ ИШ №7. Тоғ жинсларининг емирилишга бўлган қийинчилик кўрсаткичларини аниқлаш.......................................................................................30

АМАЛИЙ ИШ №8. Майдаланган тоғ жинсларининг асосий кўрсатмаларини ҳисоблаш....................................................................................................................34

АМАЛИЙ ИШ №9. Тоғ жинсларининг иссиқлик хусусиятлари кўрсаткичларини ҳисоблаш......................................................................................3

Кириш
Тоғ жинслари физикаси – тоғ жинсларининг физик – техник хоссалари, хоссаларнинг ўзгариш қонуниятлари ва уларни кон саноатида қўллаш принциплари ҳақидаги фан.
Минерал табиий жинс бўлиб, кимёвий тузилиши ва физик хоссалари тахминан бир хил бўлиб, ер пўстлоғидаги физико кимёвий жараёнлар натижасида пайдо бўлган.
Ер пўстлоғида кенг тарқалган минераллар булар- дала шпатлари – 60%, амфибол ва пироксенлар – 17%, кварц – 12% ва слюдалар – 3.8%ни ташкил қилади.
Минераллар кристаллари фазовий панжара ташкил қилади ва уларнинг турлари 7 турда бўлиб, кристалл ўқлари a, b ва с ва улар орасидаги бурчаклар , ва боғлиқ бўлади. Турлари қуйидаги шакллларда бўлади 1.1-расм:

1. 
   Триклин.
   
2. 
   Моноклин.
   
3. 
   Ромбик.
   
4. 
   Тетрогонал.
   
5. 
   Тригонал.
   
6. 
   Гексогонал.
   
7. 
   Куб.
   

1.1-расм. Минераллар кристалларининг турли фазовий панжаралари схемаси:
а – триклин: б – моноклин; в – ромбик; г – тетрагонал; д – тригонал,
е – гексагонал; ж – кубик.

Минералларнинг физик хоссалари уларнинг кимёвий таркиби ва фазовий панжарадаги заррачалар орасидаги тортишиш кучларига боғлиқ бўлади.

Бир ёки бир неча минераллардан таркиб топган мустақил жинслар агрегати тоғ жинслари дейилади.

Тоғ жинсларининг хусусиятлари уларнинг минерал таркиби ва макротузилишига боғлиқ бўлади. Алоҳида зарраларнинг боғланишига қараб тоғ жинслари қуйидаги турларга бўлинади:

1. 
   Юмшоқ (алоҳида заррали) жинслар – минералларнинг механик аралашмалари (қум гравий, галегник).
   
2. 
   Боғланган (гиллик) жинслар – заррачаларнинг сувлик – колланд боғлиқлиги (гиллар, ќумоќ тупроќли ерлар, сариќ тупроќ, алюминий рудалар ва бошқалар).
   
3. 
   Қаттиқ (яримқоятош ва қоятош) жинслар – минераллар зарралари орасида эластик боғлиқликка эга бўлган мустаҳкам жинслар (қумтошлар, гранитлар, диабазлар, гейнслар, ва бошқалар).
   

Тоғ жинслари келиб чиқишига қараб уч гуруҳга бўлинади: магматик, чўкинди ва метаморфик жинслар.
Кон саноатини ривожлантиришнинг энг асосий мақсадларидан бири ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш йўлида барча ишлаб чиқариш жараёнларини умумий механизациялаштирилган хамда автоматик бошкарув тизимига ўтказишдан иборатдир.
Хозирги вактда энг катта вазифалардан бири бу- массив мустахкамлигига карамасдан тоғ жинсларини самарали майдалаш, ҳар хил усуллардан фойдаланиб тоғ жинсларида борадиган жараёнларни назорат қилиш ва бутунлай янгича усулда руда (маъдан) қазиб олиш ҳамда руда таркибидан фойдали маҳсулотларни ажратиб олишдан иборатдир. Бу жараёнларнинг барчаси, тоғ кон ишларида тоғ жинслари таркибини аниқлашнинг техника ва технологиясини ишлаб чиқишдан ва ўз навбатида фойдали қазилмаларни қазишнинг иқтисодий самарадорлигини ошириш билан боглиқдир.
Ҳар битта кон мухандиси албатта тоғ жинсларида борадиган физик жараёнларни ва ушбу жараёнларни кон соҳасида ишлатиш услубларини билиши шарт. Ҳар бир технологик жараённи қайси тоғ жинси учун ёинки кайси массив учун қўллаш мумкинлигини тўғри тақсимлаб билиши зарур.