Respublika Ta'lim Markazi

Yog‘ochlarning nuqsonlari deb, ularning sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan tu- zilishi va tashqi ko‘rinishidagi buzilishlarga aytiladi.
Yog‘ochlardagi tabiiy holda mavjud bo‘lgan yoki keyinchalik hosil bo‘lgan nuqsonlarga quyidagilar kiradi: 1. Butoqlar; 2. Yog‘och rangining buzilishi; 3. Chirish;

4. 
   Yoriqlar; 5. Hasharot tushishi; 6. Tana qiyshiqligi; 7. Burang; 8. Yon tomondan (qisman) qurish; 9. Begona elementlar (mix, sim); 10. Po‘kak (zarang) hosil bo‘lishi;
   

11. 
    Qoldiq deformatsiyalar (ezilish, o‘yiq, teshik).
    

Quyidagi 16-rasmda yog‘ochlarda uchraydigan nuqsonlardan namunalar berilgan.


a) oval shaklidagi butoq


b) xochsimon chatnoq


d) taxtadagi ajroq


e) taxtadagi burang





f) daraxt tanasining yon qurishi


g) g‘urra


h) yopiq qoplama nuqson


i) tana qirqimining doiraviy shaklga ega emasligi

15. 
    rasm. Yog‘ochlaming nuqsonlari.
    

M ustahkamlash uchun savollar •-

1. 
   Yog‘ochdan olinadigan qanday mahsulotlami bilasiz?
   
2. 
   Yog‘och deganda nimani tushunasiz?
   
3. 
   Daraxtlar shartli ravishda qanday qismlarga ajratiladi?
   
4. 
   Yog‘ochlardagi tabiiy holda mavjud bo‘lgan yoki keyinchalik hosil bo‘lgan nuqsonlami ajratib bering. Javobingizni izohlang.
   

N
M uammoli topshiriq

1. 
   Yog‘ochga ishlov beruvchi tokarlik stanoklarini yasashda daraxtning qaysi qismidan foydalaniladi?
   
2. 
   Nima uchun daraxtning yoshi orta borgan sayin po‘stlog‘ining po‘k qatlami yorilishi kuzatiladi?
   
3. 
   Nima uchun bahor oyida daraxt tanasining po‘stlog‘i halqa shaklida qirqib olinsa daraxt o‘sishdan to‘xtaydi?
   

ASBOB-USKUNA VA MOSLAMA TURLARI
Y og‘och va taxta materiallardan tayyorlanadigan buyumlaming aniq o‘lchamli va sifatli chiqishi, ish vaqti va materialni tejash qiymati o‘lchov hamda rejalash asboblaridan o‘rinli foydalana olishga bog‘liq bo‘ladi.
0‘lchash deb yog‘och materialining o‘lchamlari va shaklini aniqlashga aytiladi.
0‘lchash asboblari tuzilishiga ko‘ra shkalali va shkalasiz turlarga bo‘linadi. Shkalali asboblarga: masshtabli chizg‘ich, metr, o‘rama metr (ruletka), shtan- gensirkul kabilar kirsa, shkalasiz asboblarga xatkash, sirkul, kronsirkul, nutromer, turli rejalash andaza (shablon)lari va boshqalar kiradi. Go‘niya, malka, xatkash kabi asboblar foydalanish o‘rniga ko‘ra shkalali va shkalasiz bo‘lishi mumkin.
Rejalash deb chizmadagi shakl va o‘lchamlarni rejalash asboblari yordamida yasaladigan buyumning zagotovkasiga ko‘chirishga aytiladi. Rejalash uchun yuqorida aytilgan o‘lchash asboblari bilan birga qalam va turli rejalash andazalaridan foyda­laniladi.
Turli materiallardan yasaladigan buyumlarni rejalashtirishda qalam muhim aha- miyat kasb etadi. U bilan nuqtalar belgilanadi va belgilangan nuqtalar chiziqlar bilan tutashtiriladi (17-rasm).
a)

5
•1
■1

b)
> STflEDTLER Noris HB

15. 
    rasm. Qalam: a-to‘g‘ri o‘tkirlangan; b - noto‘g‘ri o‘tkirlangan.