Respublika Ta'lim Markazi

Mustahkamlash uchun savollar •

1. 
   Kompozit materiallar ishlab chiqarishda qanday usullardan foydalaniladi? .
   
2. 
   Presslash deb nimaga aytiladi?
   
3. 
   Kompozit materiallarni press-qoliplash asosida qanday buyumlar olinadi?
   

4. 
   Qanday turdagi texnologik moslamalar va asboblarni bilasiz?
   
5. 
   Kompozit materiallarga ishlov berishda xavfsizlik texnikasi qoidalarini ayting.
   

6. 
   - Texnologiya, 5-sinf
   

POLIMER LOYDAN SUVENIR YASASH
P olimer loyni, birinchi navbatda, hammamizga bolalikdan tanish bo‘lgan plastilin bilan solishtirish mumkin. Hozirgi kunda polimer loyini kerakli mahsulotlar asosida tayyorlash va tayyor holda ham sotib olish mumkin (100-rasm).

Haas Лимонная кислота	. I	hm* ПВА
1 ^ w 250 r		I Щ

Si
// жрахмл
^{5 ‘



Makkajo‘xori uni (1 stakan)

Kraxmal (1 stakan (200 gramm)

Limon sharbati (1 oshqoshiq (15 ml)


PVA yelimi (200 gramm)

Mineral moy
(me’yorga ko‘ra)



behm IrtTi



Glitserin (2 tomchi)

Rang beruvchi qo‘shimchalar

Qo‘l kremi (me’yorga ko‘ra)

1 00-rasm. Polimer loyini tayyorlash uchun kerak boTadigan mahsulotlar.
Eslatma
Ish vaqtida qo‘lqopdan foydalanishni unutmang!
Polimer loyini tayyorlash ketma-ketligi:

1. 
   Polimer loyini tayyorlash uchun sirli idishga PVA yelimi va suv quyib ilitiladi.
   
2. 
   Kraxmal, makkajo‘xori uni solib, yog‘och qoshiq bilan aralashtiriladi.
   
3. 
   Quyuq massaga keltirilgach, ustidan mineral moy, limon sharbati, glitserin qo‘shib, yana bir xil massaga kelguncha aralashtiriladi.
   
4. 
   Tayyor bo‘lgan massa yaxshi ishlanishi uchun qo‘l kremi solinadi va ara- lashtirish davom ettiriladi.
   
5. 
   Polimer loyi yaxshi turishi uchun yelim xaltada saqlanadi.
   

Turli ranglardagi polimer loyi ko‘rinishi (101-rasm).


101-rasm. Polimer loyi namunalari.





83



Polimer materiallariga ishlov berishda turli asbob-uskuna va moslamalardan foydalaniladi (102-rasm).

Qoliplar



Shaklli tayoqchalar




Drel

Pichoqlar



Cho‘tkalar



Shaklli steklar




Mayin tishli jilvir qog‘oz

102. 
     r asm. Polimer materiallarga ishlov berish asboblari.
     

6. 
   a maliy mashg‘ulot. Polimer loyidan kitobcha shaklidagi brelok yasash.
   

Jihozlar: polimer loyi, metall chizg‘ich, yog‘och cho‘p, maxsus mashinka, mikroto‘lqinli pech, yelimli pistolet, jo‘va, folga qog‘ozi, pichoq, aksessuar, tuz, xavfsizlik texnikasi qoidalari, ko‘rgazmali qurollar.

I shni bajarish tartibi:
Polimer loyidan kitobcha shaklidagi brelok yasash berilgan texnologik xarita asosida amalga oshiriladi.

Polimer loyidan kitobcha shaklidagi brelok yasashning
texnologik xaritasi

T/r	Ish ketma-ketligi	Ish eskizi (yoki texnik rasmi)	Asboblar		Jihoz va moslama- lar
			O‘lchov va rejalash	Ish
1	Oq rangli polimer loyi metall chizg‘ich yoki pichoq bilan kesib olinib, maxsus mashina orasidan o‘tkazib (yoki jo‘va yordamida) yoyiladi	w	metall chizg‘ich	pichoq		maxsus mashina, jo‘va
2	Qalinligi bir xil holda to‘rtburchak shaklida kesiladi. Teng yarmidan ikki qismga bo‘lib ustma-ust qo‘yiladi. Shu jarayon yana ikki marta takrorlanadi		metall chizg‘ich	pichoq		—
3	Polimer loylarini ustma-ust qo‘yib birlashtiriladi va chetlaridan kesib to‘g‘ri to‘rtburchak shakliga keltirilib, kitobcha varaqlari hosil qilinadi	2“	metall chizg‘ich	pichoq		—
4	Kitobcha qismlarining faqatgina 3 ta tomoniga kitob varaqlariga o‘xshatib yog‘och cho‘p va metall chizg‘ich yordamida ishlov beriladi	в?	metall chizg‘ich	—		yog‘och cho‘p

5To‘q sariq rangli polimer loyi kesib olinib yoyiladi. Uning ustiga kitobning ishlov berilmagan 4-tomoni qo‘yilib barmoqlar yordamida mahkamlanib bosiladi		metall chizg‘ich	pichoq	—
6	Mahkamlangan to‘q sariq rangli polimer loyi ikki chetlari ham yog‘och cho‘p va metall chizg‘ich yordamida kitob varaqlariga o‘xshatib ishlov beriladi		metall chizg‘ich	—	—
7	Kitobcha shakli imkoniyatga qarab 100 daraja haroratda 10 daqiqa pechda qizdirilib, tez sovutish uchun sovuq suvga solinadi. Bunda polimer o‘zining xususiyatlarini yanada yorqinroq namoyon qiladi. Ehtiyotkorlik bilan yaxshilab quruq salfetka yoki matoga artib olinadi		—	—	pech, quruq salfetka, mato
8	Yashil rangli polimer loyini metall chizg‘ich yoki pichoq bilan kesib olinib, maxsus mashina orasidan o‘tkazib (yoki jo‘va yordamida) yoyiladi	ф.	metall chizg‘ich	pichoq	maxsus mashina,jo‘va

9	Folga qog‘ozi olinib g‘ijimlanadi. Yoyilgan loy ustiga folga qog‘oz qo‘yilib, ustidan jo‘va yuritiladi. Loydan folga qog‘ozi ehtiyotkorlik bilan ajratib olinadi			—	—	jo‘va, folga qog‘oz
10	Yoyilgan yashil rangli polimer loyi tomonlaridan 1 mm qoldirilib metall chizg‘ich yoki pichoq bilan kesilib, kitobchaning muqova qismi tayyorlanadi. Kitobcha asosi muqova qismiga super yelimi yoki yelimli pistolet yordamida yopishtiriladi. Ortiqcha qismlari kesib tashlanadi			metall chizg‘ich	pichoq	yelimli pistolet
11	Kitobcha muqova qismi ustida chiroyli dizayn hosil qilish uchun to‘q sariq rangli polimer loyidan tuxumsimon shakl tayyorlanib, diagonal holatda ikki qismga bo‘linadi. Ularni birlashtirib, yurakcha shakli hosil qilinadi. Metall chizg‘ich yoki pichoq bilan chetlari kesib tekislanadi. Ustiga oddiy osh tuzi sepib, bosib chiqiladi
			4	metall chizg‘ich	pichoq
12	Muqova ustiga yurakcha super yelimi yoki yelimli pistolet yordamida yopishtiriladi			—	—	yelimli pistolet

13	Oq rangli polimer loyidan to‘rtburchak shaklda kesib olinib, diagonal holatda ikki qismga bo‘linadi. Barmoqlar yordamida barg shakliga keltirilib, muqova ustiga yelimlanadi. Barg chetlariga bezak uchun yog‘och cho‘p yordamida nuqtalar qo‘yib chiqiladi	❖	metall chizg‘ich	pichoq	yelimli pistolet, yog‘och cho‘p
14	Tayyor bo‘lgan kitobcha imkoniyatga qarab 100 daraja haroratda 10 daqiqa pechda qizdiriladi	Ms	—	—	pech
15	Kitobcha ustidagi tuzni yaxshilab eritib olish uchun suvga solinadi. Ehtiyotkorlik bilan yaxshilab quruq salfetka yoki matoga artiladi	Ы	—	—	quruq salfetka, mato
16	Kitobcha shaklidagi brelok uchun aksessuar tanlab olinadi. Tayyor bo‘lgan kitobchaning yuqori chap tomoniga aksessuar o‘rnatiladi		—	—	aksessuar

I⁸⁹

J 26-§. 3D RUCHKADA HAR XIL UCH 0‘LCHAMLI OBYEKTLAR YASASH