Respublika Ta'lim Markazi

a - xokandoz; b - gultuvak; d - cherepitsa.
Qoliplarni tayyorlashda foydalaniladigan texnologik moslamalarga model, model tagligi, sterjen yashigi va opoka kiradi.
Model. Model deb qolip materialidan olinuvchi quyma yoki buyumning tashqi ko‘rinishini hosil qiluvchi moslamaga aytiladi.
Modelning tashqi ko‘rinishi olinuvchi quyma yoki buyum shakliga o‘xshash bo‘ladi. Modellar yengil, oson kesib ishlanadigan, chidamli, arzon materiallardan tayyorlanib, ular qolip materialiga yopishmaydigan, undan oson ajraladigan bo‘lishi kerak.
Modellar oddiy, yaxlit, murakkab shaklli, kichik va o‘rtacha o‘lchamli bo‘ladi. Ular ajraluvchi va ayrim-ayrim bo‘laklardan yig‘iladi (96-rasm).

96-rasm. Modellar xili: a - yaxlit model; b - ikki bo‘lak model; d- ajraluvchi model.



Buyum chizmalari asosida g‘o‘la, taxta, brus shaklidagi quritilgan yog‘ochlardan (qarag‘ay, archa va boshqalar) bir martalik qoliplar tayyorlanadi. Biroq yog‘ochlar nam tortib tob tashlashi, tez chirishi va deyarli puxtamasligi tufayli ulardan keng foydalanib bo‘lmaydi.
Shu boisdan ko‘plab texnologik moslamalar aluminiy qotishmalar va plastmas-

salardan tayyorlanadi. Ular ancha qimmat bo‘lsa-da, uzoq vaqt turli muhitlarda ishlashi davomida shakli va o‘lchamlarini saqlashi, qolip materialida aniq model ko‘rinishini olishi kabi afzalliklarga ega. Modellar qaysi materialdan tayyorlanmasin, qolipdan osonroq chiqarish uchun uning vertikal tekisliklariga kichik qiyalik beriladi va yuzalari nafis ishlanadi.
Model tagligi. Qoliplami tayyorlashda foydalaniladigan model tagligi yog‘ochdan tayyorlansa, bu taglikka model taglik taxtasi deyiladi. Agar model taglik metall yoki plastmassa materiallaridan tayyorlangan bo‘lsa, unga model plitasi deyiladi.