Respublika Ta'lim Markazi

Kompozitlar - bir necha qismlardan iborat materiallar guruhi, ulardan biri mus- tahkamlovchi (armatura) vazifasini bajarsa, ikkinchisi bog‘lovchi (matritsa) vazifasini bajaradi. Masalan, temir-beton - bu kompozit materialning bir turi. Ushbu birikmada temir mustahkamlovchi vazifaga, beton esa birlashtiruvchi moddaga ega.
Ikki yoki undan ortiq turli xil materiallarning birikishidan hosil bo‘lgan mahsulot- ga kompozit material deyiladi. Ular bir-biridan aniq chegara bilan ajralib turadi.
Kompozit materialning bir butunligini ta’minlovchi komponent (aralash- ma)ni tashkil etuvchiga bog‘lovchi material matritsa deb ataladi. Matritsa bilan qo‘shimchalar orasida maxsus yupqa qatlam bo‘lib, u ajralish yuzasini belgilaydi (89-rasm). Matritsa armatura, to‘ldiruvchi va boshqa qo‘shimchalarni tashqi muhit ta’siridan saqlaydi. To‘ldiruvchilar mayda kukun yoki tola holatida bo‘lishi mumkin.







2

2

3


I* ВЁГ ^У

89-rasm. Kompozit material tuzilishi: 1 - matritsa (bog‘lovchi material);

2. 
   - armatura (mustahkamlovchi) elementi; 3 - ajralish yuzasi (chegarasi).
   

Kompozit materiallar - o‘zaro uncha ta’sirlashmaydigan, komponent (ara- lashma)larning hajmiy birikishidan hosil bo‘ladigan va komponentlar bir-biridan aniq chegara bilan ajralib turadigan materiallardir.
Kompozit materiallar har qaysi komponentning eng yaxshi xossalari (mus- tahkamligi, yeyilishga chidamliligi, yengilligi va boshqalar)ni o‘zida mujas- samlashtirganligi uchun ularning hech biriga xos bo‘lmagan ko‘rsatkichlar bilan ifodalanadi. Odatda, kompozit materiallar plastik (metall yoki metallmas) asos yoki matritsa (bog‘lovchi material) hamda qo‘shilmalar: metall kukunlari, tolalar, yupqa payraha, gazlama va boshqalardan iborat bo‘ladi (90-rasm).

Yog‘och qipig‘i Bo‘yoq (pigment)