|
Adabiyotlar:
O’zbekiston Respublikasining 1997 yil 29 avgustdagi «Ta’lim to’g’risida»gi Qonuni.
O’zbekiston Respublikasining 1997 yil 29 avgustdagi “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi to’g’risida»gi Qonuni.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 6 apreldagi “Umumiy o’rta va o’rta maxsus,kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to’g’risida”gi 187-sonli qarori
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 8 dekabrdagi “Xalq ta’limi tizimida ta’lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish chora-tadbirlari to`g`risida”gi 997-sonli qarori
A. Ismailov, D. Norboyeva, K. Kucharova, Z. Kosimova, N. Aminova “Xalqaro tadqiqotlarda boshlang‘ich sinf o’quvchilarining o’qish savodxonligini baholash” – T.: 2019
ПРОФЕССИОНАЛ ТАЪЛИМДА АМАЛИЁТ ДАВРИНИНГ ТУТГАН ЎРНИ
Исаков Азимжон Юсубжанович,
Педагогик инновациялар, касб-хунар таълими бошкаруви хамда педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти мустақил изланувчиси
Ишлаб чиқариш амалиёти таълим, ўқитиш, ривожланиш жараёнларини бирлаштириш шартидир. Умуммаданий ва касбий компетенцияларни шакллантириш давлат таълим стандартига мувофиқ якунланган ўзаро боғлиқ модуллар тизими доирасида амалга оширилади.
Касбий педагогика илмида ўқитишнинг яхлит тури сифатида ишлаб чиқариш амалиёти илмий мактаблар ва йўналишлар доирасида кўриб чиқилади (Ю.М. Живойкин, Ю.М.Орлов, И.А. Поленко ва бошқалар).
Ушбу олимлар фикрича, назарий тайёргарлик муҳим аҳамиятга эга эди. Бу ҳолат ўқув муассасасини амалиётдан ажратди, назария ва амалиёт ўртасидаги тафовут янада сезиларли бўлди. Шундай карашлар сабабли, мутахассисларни назарий ўқитиш билан реал воқеълик ва амалий фаолият ўртасида доимо тафовут мавжуд эди.
Касб-ҳунар коллежларида касбий тайёргарликни ташкил этишга компетенциявий ёндашув вазиятни қуйидаги назарий тахминлар асосида такомиллаштиришга имкон беради.
Профессионал таълимда касбий компетенцияларнинг шаклланиши талабаларнинг назарий ва амалий машғулотларида, амалиётлар даврида амалга оширилади.
Талабалар нафақат билимларни оширишни (бу албатта етарли эмас), балки уни амалда қўллаш қобилиятига эга бўлишлари зарурий эхтиёждир.
Профессионал касбий таълим ишлаб чиқариш амалиётида, маҳорат дарсларида, ўқув амалиётида, ишлаб чиқариш таркибидаги технологик муаммоларни ҳал қилишда ва мураккаб ўқув ва ишлаб чиқариш вазифаларини амалга оширишда, машғулотларнинг етакчи усуллари орқали амалга оширилади. Амалий машғулотларнинг кучайиши, пост-индустрия жамиятининг талаблари билан оқланади, прагматизм назариясига таянади (юнонча - прагма - хатти-ҳаракат), "онг оқими" сифатида талқин қилинган воқеликни тажриба билан аниқлаш имкониятидан фойдаланишга имкон беради. (В.Ф. Кривошеев). Ҳақиқат объектив воқеликнинг акси сифатида эмас, балки инсоннинг субъектив қизиқишлари ва эҳтиёжларини қондирадиган амалий фойда сифатида талқин қилинадиган бўлса, ушбу назария муҳим рол ўйнайди.
Амалиёт даври давлат таълим стандартларида талабаларнинг ўқув фаолиятининг етакчи тури сифатида кўзда тутилган ўқув жараёнининг ажралмас қисми, у талабаларнинг назарий билимларини ўзлаштиришларини, уларни аниқ амалий вазиятларда, реал ишлаб чиқариш шароитида ишлатилишини белгилайди. Ишлаб чиқариш шароитида назария ва амалиёт ўртасидаги тафовутни камайтириш, ўқитиш ва ривожланиш жараёнларини бирлаштириши мумкин. Профессионал педагогика соҳасидаги тадқиқотлар таҳлили (С.Я. Батишев ва М. Стариков, А. С. Батишев ва бошқалар) қуйидагиларни аниқлашга имкон берди:
1. Таълим ва ишлаб чиқариш амалиёти самарадорлиги малакали ўқитувчиларнинг мавжудлиги, иш берувчининг таълим муассасаси олдида турган вазифаларни тушуниши ва бўлажак ишчилар ва мутахассисларни тайёрлашда фаол иштироки асосида оширилади.
2. Корхона - зарур ишлаб чиқариш кўникмаларини, компетенцияларини ривожлантиришга имкон берадиган ишлаб чиқариш амалиётининг базаси, унинг базасида махсус ўқув устахоналари, амалиётчиларнинг амалий машғулотлари учун майдонлар мавжудлиги - бу талабаларнинг касбга содиқликни ошириш. назарий билимларни амалиётда ривожлантиришнинг асосий шарти. Замонавий технологияларни ўзлаштиришга имкон берадиган ускуналар билан жиҳозланган талабалар иш жойлари амалиёт даврида муҳим рол ўйнайди.
3. Ҳақиқий ишлаб чиқариш шароитлари - бу касб малакасини, компетенциясини, касбий маҳоратни, касбий тажрибани шакллантириш воситаси ҳисобланади.
4. Ҳар бир амалиётчига нафақат корхонанинг махсус вазифаларини бажариш, балки меҳнат жамоасининг ижтимоий ҳаётида иштирок этиш ва мустақил касбий фаолият муҳитини ҳис қилиш имконияти берилиши муҳимдир.
Давлат таълим стандартларига мувофиқ ишлаб чиқариш амалиёти талабалари томонидан ўзлаштирилган модулларнинг якуний босқичидир. Талабалар имтиҳон шаклида керакли модулларни ўзлаштириш даражаларини баҳолаб, “ўзлаштирилди” ёки “ўзлаштирилмаган” тестни ўтказгандан сўнг, ишлаб чиқариш амалиёти ташкил этилади.
Талабалар назарий ва ишлаб чиқариш машғулотлари, ўқув амалиётида ўрганилиши керак бўлган муайян фаолият турларини бажаришга тайёр бўлишлари муҳимдир.Амалиёт даври юқорида келтирилган барча шартларга риоя қилган ҳолда олинган кўникмаларни эгаллашга, керакли касбий компетенцияларни шакллантиришга имкон беради. Касбий таълим муассасалари ҳам, корхоналар ҳам ўзаро ҳамкорликка, шерикликка қизиқиш билдиришлари жуда муҳимдир. Талаба коллежни тугатгандан сўнг у амалиёт ўтаган корхонада иш фаолиятини бошлаши максадга мувофик бўлади.
Ишлаб чиқариш амалиётлари мутахассисларнинг касбий компетенцияларини шакллантириш динамикасини бошқариш, ўқитиш ва ривожланиш жараёнларини бирлаштиришга имкон берадиган жараёндир.
Амалиёт даврининг самарадорлиги, талабаларни касбий фаолиятга мотивациясини ошириш учун қуйидаги омиллар мухим роль уйнайди: ишлаб чиқариш корхоналарининг гўзаллиги, иш жойларининг талаб даражасида эканли, ўз касбининг таниқли усталари, давлат мукофотлари ва имтиёзларга эга мутахассислар.
Амалиётчилар томонидан ички меҳнат тартиби қоидаларини бажариш, стандартлар ва йўриқномаларнинг талаблари, бу ўзлаштирилган касбий билимларнинг ўзига хос хусусиятлари, унинг камчиликлари тўғрисида ўз фикрларини аниқлаштириш ва тўлдириш имконини беради ва ўзини корхонанинг ишчилари билан таққослаганда рақобатдошлигини синашга имкон беради.
Амалиёт даврида таълим муассасасининг ишлаб чиқариш таълими усталари ва педагоглари муҳим ахамият касб этади. Айнан улар ҳар бир талабани ишлаб чиқариш амалиёти вазифаларини бажаришлари учун шароит яратиб, йўлланма беради. (В.А. Скакун).
Хулоса килиб айтганда, кадрларнинг рақобатбардошлиги касбий таълим ишлаб чиқариш амалиёти давомида орттирилган тажриба туфайли яхшиланади. Назарий маълумотлар амалиётда қўлланилмаса, тезда унутилиб, ноаниқ фикрларга айланиб қолади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
