Фойдаланган адабиётлар: [1] 손세 모 돌. 국어 보조용언 연구. 서울: 한국문화사, 1996. – P. 42.
[2] *белгиси гапнинг нотўғри тузилганлиги маъносини ифодалайди.
[3] - 아/어/여 [-a/eo/yeo] боғловчи аффикслар ҳисобланиб, улар полисемантик хусусиятга эга, ҳаракат, ҳолат феълларининг (하다 [hada] феъли билан тугайдиган феъллардан ташқари) ўзагига қўшилиб келади ва икки ҳаракат ёки ҳолатни боғлашга хизмат қилади. Шунингдек, асосий ва кўмакчи феълларни боғлаб келади. Юқоридаги ҳолат айнан мана шу шакл орқали бирикади. -고 [go] ҳам боғловчи аффикс бўлиб, феълларни ўзаро боғлашда хизмат қилади. Айнан мана шу қўшимча асосий ва кўмакчи феълни боғлашда хизмат қилади. Қар.: 외국인을 위한 한국어 문법 2. 서울: 커뮤니케이션북스, 2005. -Р. 32-36, 510-514.
[4] 박양규.할머니.-서울: 비룡소, 1999. – Р.113.
TIMSS DASTURINI AMALDA QO’LLASH
(6-sinf Tarix fani misolida)
Xalqnazarova Nodira Xudoyberdiyevna
Guliston shahar 16-maktabning Tarix fani o’qituvchisi
Xalqaro baholash dasturi kun sayin o’z dolzarbligini tobora oshirib bormoqda. Bu har bir pedagog uchun o’ziga xos izlanishni taqazo etyapti. Biz quyida tarix darslarida manbalarda keltirilgan ayrim misollarni ko’rib chiqamiz.
Dastlab topshiriqlar bilan ishlanadi. 1-topshiriq: Qadimgi Italiya
«Italiya» so’zi yunon tilidan tarjima qilganda «buqa, buzoqsha» ma`nosini bildirgan. Apennin yarim orolining barcha qabilalari italiklar deb nomlangan. Italiyaning shimoiy-g`arbiy bo`limida etrusk qabilalari yashagan. M.avv.VII asrda etrusklar 12 ta shahar-davlatning ittifoqini tuzgan. Rim shahri dastlab yetti tepalikdan iborat bo`lgan. Rivoyatlarga qaraganda, m.avv 753-yilda Rim shahriga aka-uka Romul va Rem asos solgan. Ilgari rimliklar o`z hukmdorlarini saylashardi. Ushbu voqeadan so`ng, bunday tartib butunlay o`zgarib ketdi? (rasm beriladi)
1-savol: Suratda qanday voqea tasvirlanganligini aniqlang?
Qadimgi Italiya: Baholash uchun savolga javoblar
A. Qadimgi Rimda hukmdorlar hayoti shunday yakun topgan.
V.Yuliy Sezar` saroyda fitnachilar tomonidan o`ldirilgan.
S. Rimliklar hokimiyatning bir odamning qo`lida to`planishini hohlamaydigan edi.
D. Mag`rur Tarkviniy shahardan quvg`in qilinib, Rimda respublika tuzumiga asos soldi.
2-savol: Ushbu suratdagi voqea qanday o`zgarishlarga olib keldi?
Javob to`liq qabul qilinadi.
Davlatning boshqaruv shaklida o`zgarishlarga olib keldi.
Hokimiyatning bir odamning qo`lida to`planishiga chek qo`yildi.
Xalqning o`zin-o`zi boshqaruviga asos solindi.
Javob qabul qilinmaydi: Barcha fuqarolar davlat boshqaruv ishlarida qatnashish huquqini qo`lga kiritdi.
3-savol: Ushbu suratdan qanday xulosa chiqarish mumkun?
Javob to`liq qabul qilinadi: Shahar aholisi butun hokimiyat bir odamning qo`lida jamlanishiga yo`l qo`ymaydigan boshqaruv shakliga o`tishga qaror qildi.
Javob qabul qilinmaydi: Boshqa javoblar. Javob yo`q
2-topshiriq: Mesopotamiya sivilizatsiyalari
Mesopotamiya rivoyatlarining eng sevimli qahramoni Gilgamish Uruk shahrining podhosi bo`lgan. Hayoti so`ng keyinchalik ko`plab afsonalarga aylangan. Afsonalarga aytilichisha, Gilgamish dunyoga kelgandan so`ng mamlakat hukmdori bo`lmish bobosi nevarasi undan taxtni tortib olishidan vahimaga tushib, uni jarga tashlab yuborishga farmoyish beradi. Jarga uloqtirilgan Gilgamishni burgut tutub olib, ko`tarib ketadi va o`ni bir bog`monga iltib beradi. Bog`mon Gilgamishni mehr bilan parvarishlab tarbiyalaydi. Balog`otqa yetgan Gilgamish bobosidan hokimiyatni tortib oladi va Uruk shahrini boshqarishga kirishadi. Endi u boqiy hayotga erishish to`g`risida o`ylay boshlaydi. Boqiy hayotga erishish mumkun-mi?
(Rasm beriladi) Ushbu suratning Gilgamish to`g`risidagi rivoyat bilan qanday aloqasi bor? Berilgan topshiriq asosida o’quvchilar baholanishadi.
Mesopotamiya sivilizatsiyalari. Baholash uchun savolga javoblar:
A. Ilonlar aqlliliq, donolik ramzi bo`lgan
V. Qadimda odamlar ilonlarga ishonishgan
S. Ilonlar Uruk shahrining rasmiy ramzi bo`lgan.
D. Boqiy hayotga erishishga yordam beruvchi mehrigiyoni – gulni olib qochib borayotgan ilon tasvirlangan bo`lib, ushandan beri, afsonalarda aytilishicha, ilonlar har yili po`stini tashlab yasharishar emish. 2-savol: Ushbu suratdagi voqeadan so`ng Gilgamish nimani tushunib etadi?
Javob to`liq qabul qilinadi:
Boqiy hayotga erishish mumkun emasligini.
Bu hayotda ezgu ishlarning unutilmasligini.
Insonga berilgan hayotning cheklanganligini.
Javob qabul qilinmaydi: Ilonlarning do`st emasligi
3-savol: Ushbu suratdan qanday xulosaga kelish mumkun?
Javob to`liq qabul qilinadi. Gilgamish jonajan shahri devorlari uni himoya etishini, ezgu ishlari uni umrboqiy qilishini tushunib etadi…
Javob qabul qilinmaydi: Boshqa javoblar. Javob yo`q…
3-topshiriq: Afinada demokratiya
Mil. avv. 621-yilda Drakont xalq boshqaruvini bekor qilgan qonunlarni yozdi va amalga kiritdi. Bu qonunlar shu qadar qattiq va ayovsiz ediki, afinaliklar ularga «siyoh qolib, qon bilan yozilgan», deya ta’rif berishgan. Qonunlarni arzimas darajada buzganlik uchun ham Drakont bitta jazo – o‘lim jazosi belgilagan. Avvaliga afinaliklar bu qonunlarga itoat etishgan, so‘ngra norozi bo‘la boshlashgan va Drakontni shahardan haydab yuborishgan. Drakontti qal’adan shiqarib yuborgan.
Qonunlarsiz yashash mumkunmi?
Ushbu voqeadan so`ng Afina aholisi qanday yo`l tutdi?
Afinada demokratiya. Baholash uchun savolga javoblar:
A. islohot o`tkazildi.
V. xalq hokimiyati qayta tiklandi.
S. qat`iy tartib bilan yashash mumkun emasligini tushunib yetdi.
D. Mil. avv. 594-yilda Solon davlatni idora qilishning oldingi tizimi– aristokratiyani demokratiyaga almashtirdi.
2-savol: Ushbu voqeadan so`ng Afina aholisi hayotida qanday o`zgarish yuz berdi?
Javob to`liq qabul qilinadi.
Davlat boshqaruvida fuqoralar ishtirok etadigan bo`ldi
Xalq majlisi faoliyati qayta tiklandi va unda butun jamiyat uchun foydali qarorlar qabul qilindi
Dehqonlarning qarzlari va qulchilik bekor qilindi
Javob qabul qilinmaydi: Barcha fuqoralar davlat boshqaruv ishlarida ishtirok etadigan bo`ldi.
3-savol: O`tkazilgan islohotlardan qanday xulosaga kelish mumkun?
Javob to`liq qabul qilinadi: Solon islohotlari xalqning o`zini-o`zi boshqaruviga asos bo`ldi va xalq hokimiyatini qayta tikladi.
Javob qabul qilinmaydi: Boshqa javoblar. Javob yo`q.
Ko’rinib turibdiki, TIMSS baholash mezonlari asosida berilgan topshiriqlar o’quvchini mustaqil fikrlashga, o’z bilimini boshqa manbalar asosida mustahkamlashga qaratilgan.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, Xalqaro baholash dasturlari asosida o’tkaziladigan sinov o’quvchilar mavzuni ne chog’lik tushunganligiga emas, hayotda qay darajada qo’llay olishiga qaratiladi. Topshiriqlar shu tariqa berilsa, o’quvchilar dunyoqarashi ham o’sib borishini kafolatlash mumkin.
