ТАРИРХ ФАНИ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИНГ МАЛАКА ОШИРИШДАН КЕЙИНГИ ФАОЛИЯТИНИ САМАРАДОРЛИГИНИ АНИҚЛАШ ОМИЛЛАРИ Қ.Зулунов, Андижон вилояти ХТХҚТМОХМ ижтимоий иқтисодий фанлар методикаси кафедраси катта ўқитувчиси Мамлакатимиз мустақилликка эришган кундан бошлаб таълим сохасига катта этибор қарата бошлади. Хусусан бугунги кунга келиб таълим сохасини ислох қилиш юзасидан Президентимизнинг 2017 мил 26-сентиябрдани “ Педагог кадрларни тайёрлаш, халқ таълими ходимларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ -3289 -сонли Қарори, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017-йил 15- мартдаги “Умумий ўрта таълим тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида”ги 140 –сонли қарорида белгилаб берилган.
Малака ошириш тизими самарадорлигини кўрсатувчи асосий омиллардан бири – бу ўқитувчиларнинг малакасини ошириш курсидан кейинги фаолиятини ўрганиш ва унинг мониторингини амалга оширишдан иборатдир.
Малака ошириш курсларидан ўтган ўқитувчилар фаолиятининг курсдан кейинги самарадорлигини ошириш борасидаги ташкилий методик ишларни тўғри йўлга қўйиш таълим – тарбия жараёни мазмунини бойитиш омилларидан бири бўлиб ҳисобланади. Ўқитувчи бунинг учун малака ошириш даврида умумкасбий фанлар билан бирга ажратилган модуллар бўйича узлуксиз таълим тизимини ислоҳ қилишни, таълим тизимида ҳуқуқий меёрий ҳужжатларни, ахборот технологияларини мутахассислик йўналишлари бўйича алоҳида ва улар асосида олган назарий методик янгиликлари тўғрисида фанлар бўйича метод бирлашма йиғинларида курс давомида ўрганган янгиликлари асосида ахборот бериши лозим.
Бунинг учун малака ошириш курсининг якунида, курсни муваффақиятли якунлаган тингловчиларга кафедралар томонидан курсдан кейинги топшириқ, ижодий ишлар учун истиқбол режа тузиши керак. Ўқитувчи яна шу истиқбол режа асосида курсдан кейин келгуси курсларга ўз иш фаолиятини такомиллаштириши мумкин. Курсдан кейинги самарадорлик юқори бўлиши учун ўқитувчи фаолиятини назорат қилиш, унга тегишли кўрсатма ва методик ёрдам бериб бориш истиқбол режага киритилган мавзуларнинг ўз вақтида юқори савияда бажарилишини таъминлашга эришиш вазифалари умумий ўрта таълим мактабларининг ўқув ишлари бўйича директор ўринбосарлари ва метод бирлашма рахбарлари зиммасига юкланиши лозим. Ўқув ишлар бўйича директор ўринбосари малака ошириш курсидан ўтган ўқитувчининг;
тақвимий иш режасига янгиликлар киритилганлигини;
ўқув жараёнига янги замонавий технолигияларни жорий этиш услубларини такомиллаштирган;
методик махоратини такомиллаштирган;
ўқувчилар билим сифатидаги ўсиш кўрсаткичини;
фан хоналарини безаш бўйича янги ғоялар киритилганлиги;
тарих дарсларини ахборот коммуникацион технологиялардан фойдаланиш даражасининг ортиши;
мутахассислик йўналиши фанлари бўйича назарий билим, кўникма ва методик малакаларининг такомиллашганини ўрганиб бориши лозим.
Мактаблардаги фанлар бўйича метод бирлашма рахбари:
фан ўқитувчисига малака ошириш маркази томонидан берилган курсдан курсга бўлган даврда бажариладиган ижодий истиқбол режада белгиланган вазифаларни босқичма – босқич амалга ошириш учун аниқ дастур тузиб, тасдиқдан ўтгазиши керак бўлади.
Фан ўқитувчисининг ишини ҳар чоракда бир маротаба диагностик тахлилдан ўтказиш ва якуний мониторингини шакллантириши лозим.
Энг ижодий илғор ғоя ва янгиликларни умумлаштириб, мактаб жамоаси ўртасида тарғиб қилиш ва туман (шаҳар) ХТБ методика марказига ўрганиш учун тавсия этиш вазифаларини амалга ошириш зарур.
Бунда туман методика марказининг асосий вазифалари қуйидагича бўлиши мумкин:
таълим муассасалари рахбар ходимлари ўқитувчилари ва бошқа педагогларнинг курсдан кейинги самарадорлигини аниқлаш ва яхши йўлга қўйишнинг алоҳида йўналишларига оид тадбирлар режасини туман (шаҳар) миқёсида ишлаб чиқиш, унинг бажарилишини назорат қилиб бориш;
малака ошириш курсларидан ўтган ўқитувчиларнинг курсдан кейинги даражаларини мактаблар, фанлар кесимида таҳлилларини ўтказиб, мониторинг натижаларини метод марказ йўналишларида туманнинг барча мактаб рахбарларига етказиб бориш;
энг яхши натижаларга эришган ўқитувчилар фаолиятини чуқур ўрганиб, оммалаштириш зарур ҳолларда рағбатлантириб бориш;
мактаб директори ўринбосарлари ва метод бирлашма рахбарларига мазкур йўналиш бўйича методик ва амалий ёрдам бериб бориш.
Худудий марказда олиб борилган илмий тадқиқот ишларининг натижаси шуни кўрсатадики, тингловчининг фаолияти самарадорлигини аниқлаш мониторинги уч йўналиш бўйича ўрганилса, мақсадга мувофиқ бўлади:
фан ўқитувчисининг малака ошириш арафасидаги фаолияти ва унинг таҳлили;
ўқитувчининг малака ошириш давридаги фаолиятининг тахлили;
фан ўқитувчисининг малака ошириш курсидан кейинги фаолияти самарадорлигининг таҳлили.
Хар бир йўналиш бўйича саволлар қуйидаги баллар асосида белгиланиши лозим.
Ўқитувчининг малака ошириш арафасидаги фаолиятининг тахлили қуйидагича антқланади:
Ўқитувчининг малака ошириш курси давридаги фаолиятининг тахлили.
Тингловчи малака ошириш курси давомида ўзининг шахсий дастурини тайёрлайди. Фани бўйича кўрсатилган давлат талабларини ҳамда ўқитувчига қўйилган умумий талаблар билан таништирилди.
Тингловчилардаги курсгача билимларини аниқлаш мақсадида тезкор диагностика ўтказилади. Анкета саволлари берилиб уларнинг билимларидаги бўшлиқларни аниқлаш, уларни ўрганиб чиқиш ва шунга асосан ўз иш режасига ўзгартиришлар киритиш лозим. Шу асосда курс тингловчилари билан қўшимча машғулотлар ўтказилади, уларга давлат талаблари асоида тузилган ўзлаштиришлари доимий назоратда бўлади. Курс давомида ҳар бир тингловчидаги бўшлиқлар аниқланиб, уларни тўлдириш, бартараф этиш, такомиллаштириш эътиборга олинади. Жумладан,
- ўқув жараёнини ташкил этишда профессор ўқитувчилар томонидан ахборот технологиялари, инновацион, замонавий педагогик технологиялар қўллаш;
ўқув жараёни машғулот сифати, тингловчининг фаол иштироки, малакавий ишларининг сифати тест якунлари тихлили асосида.
Ўқитувчининг малака ошириш курсидан кейинги фарлиятлари самарадорлигининг тахлили қуйидаги йўналишда аниқлаш мақсадга мувофиқ:
Туман (шаҳар) ва вилоят миқёсидаги фаоллигидаги ўзгаришлар;
Ўқитувчининг ахборот коммуникация технологияларини ўзлаштиришдаги ўзгаришлари;
Ўқитувчининг курсдан кейинги фаолияти самарадорлиги билан асосан таълим муссасасида фан методбирлашма рахбари ва педагог кадрлани қайта таёрлаш ва малакасини ошириш худудий марказ кафедра профессор ўқитувчилари томонидан педагог кадрларга узлуксиз илмий ва амалий метод ёрдам кўрсатилмоқда.
Бундан ташқари турли семинар анжуманлар ўтказиш орқали ўқитувчиларни ҳаракатга келтириш дарсга таёргарлик кўришга қизиқишини орттиришга ўқитувчининг курсгача, курс давомида курсдан кейинги узлуксиз таълимни йўлга қўйиш орқали, таълим ходимларининг бутун педагогик фаолиятида ўзларини ривожлантириш асосида фаолият юритишлари орқали таълим сифати ва самарадорлигини таъминлашга эришишдан иборатдир.
