Республика илмий-амалий масофавий онлайн конференцияси

Annotatsiya: Mazkur maqolada boshlang’ich sinflarda matematikadan geometrik tafakkurni rivojlantirish uchun ayrim nostandart masalalar haqida, boshlang’ich sinflarda matematikadan masalalar yechish orqali o’quvchilarning bilim va ko’nikmalarini shakllantirish haqida, geometrik shakllar haqidagi tushunchalarni takomillashtirish haqida fikr yuritilgan.
Nuqta haqida tasavvurga ega bo’lish, to’g’ri chiziq va kesmani farqi, kvadrat va to’g’ri to’rtburchaklarni farqlash, ularning eng umumiy xossalarini aniqlashda kompyuter texnologiyalardan foydalangan holda tushuntirish o’qituvchiga ham oson, o’quvchilar ham kengroq tassavurga ega bo’ladilar. Bizning maqsadimiz geometrik shakllarni, ularning xossalarini o’rgatishda zamonaviy axborot texnologiyalardan foydalanish uslubini ishlab chiqish. Bunda Power Point dasturida geometriya elementlarini o’rgatish uchun turli effekt va animatsiyalardan iborat taqdimotlar yaratishdir. Boshlang’ich ta’limning har bir sinf matematika darslarida o’tiladigan geometriya elementlarini kompyuter texnologiyalari asosida tushunturish bolalarga geometriya elementlari haqida to’laroq tassavurga ega bo’lishi, sodda va rangli figuralarni ko’rib fanga bo’lgan qiziqishlari ortishiga olib keladi.
Boshlang’ish sinflar o’quvchilarning geometrik figuralar haqidagi tasavvurlarni shakllantirish metodikasi quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi.
I bosqich – Bolalarda bo’lgan geometrik figuralar haqidagi umumiy tushunchalarni aniqlash.
II bosqich – O’quvchilar bilan amaliy ishlash asosida ularda geometrik figuralar haqidagi tasavvurlarni shakllantirish.
III bosqich – O’rganilgan materiallarni xotirada mustahkam saqlab qolish uchun figuralar yasashga oid maxsus tanlangan mashq va masalalarni bajarish o’quvchilarda geometrik figuralar haqidagi umumiy tasavvurlari 10 gacha bo’lgan sonlarni o’rganish mavzusini o’tish davomida yana bir bor aniqlanadi.
Boshlang’ich sinflarda geometrik materiallar bilan ishlashdan asosiy maqsad o’quvchilarga to’g’ri chiziq, kesmali burchaklar, shakllar: uchburchak to’rtburchak, ko’pburchaklarning aniq ko’rsatmali tasavvurini berish shakllarning ba’zi xossalarini ko’rib chiqish va bu bilimlardan bolalarning uzunlik va yuzalarni o’lchay olish malakalarini egallashda foydalana olishini ta’minlashdan iboratdir. Geometrik materialni o’zlashtirish jarayoni boshidan oxirigacha faol aniq va ko’rgazmali bo’lishi, amaliy mashqlardan keng foydalanishi kerak.Bunda o’quvchilar tayyor geometrik shakllar bilan ish olib bormay, balki, qirqish, yelimlash, cho’plar bilan ishlash, modellahtirish, chizmachilik, qog’oz varag’ini buklash orqali shakllar hosil qilish kabilardan foydalangan holda o’zlari ham shakllarni chizmalardan va atrof – borliqdan taniy olishlari, yasay bilishlari ham kerak. Bunda o’quvchilarga namoyish etilgan taqdimotlar katta axamiyatga ega bo’ladi. Boshlang’ich sinfda geometriya darslarida o’quvchilarga asosan nuqta, kesma, siniq chiziq, to’g’ri chiziq, ko’pburchak, kvadrat, to’g’ri to’rtburchak, uchburchak, aylana, doira, shar, kub kabi tushunchalar o’rganiladi.
Quyida boshlang’ich sinflarda pedagogik texnologiyalarga yondoshgan holda matematikadan “Uchburchakning turlari” mavzusida dars ishlanmani keltiramiz.
Mavzu: Uchburchakning turlari. Masala va misol yechish
Darsning maqsadi: a) Ta’limiy: Geometrik shakllar haqida tushunchalarni takomillashtirish, uchburchakning turlari haqida tushuncha berish.b) Tarbiyaviy: Mantiqiy fikrlashga o’rgatish, geometrik shakllar ko’rinishidagi buyum, narsalar xususiyatini badiiy idrok qilish, shu asosda bolalarning axloqiy, ekologik, nafosat tarbiyasini takomillashtirish. c) Rivojlantiruvchi: Uchburchak tomonlarini o’lchash, uzunlik o’lchovlari haqida muntazam va maqsadga muvofiq ravishda ishlar bajarishga o’rgatish, og’irlik o’lchov birliklariga oid masalalar yechishni o’rgatish.
Dars turi: Yangi bilim, ko’nikma va malakalar hosil qilish.
Dars uslubi: amaliy o’lchash, chizish, hisoblash, taqqoslash, chamalash.
Dars jihozi: geometrik shakllar, uchburchak, rangli iplar, metr, bo’r, qalam, chizg’ich.
Dars rejasi:

1. 
   Tashkiliy ishlar (2 daqiqa)
   
2. 
   O’tilgan mavzuni takrorlash, eslash, baholash (7 daqiqa)
   
3. 
   Og’zaki mashqlar, hisoblashlar (3 daqiqa)
   
4. 
   Yangi mavzu bayoni (15 daqiqa)
   
5. 
   Yangi mavzu bo’yicha amaliy ishlar (9 daqiqa)
   
6. 
   Yangi mavzuga oid turli geometrik shakllar, kartochkalar, tarqatma materillar bilan ishlash. (7 daqiqa)
   
7. 
   Uyga vazifa berish (2 daqiqa)
   

Darsning borishi:

1. 
   Tashkiliy qism: Dars boshlangunga qadar dars uchun zarur bo’lgan materillar mavjudligini aniqlash, geometrik zarur shakllarni tayyorlash, sinf tayyorgarligini aniqlash. Sana, yil, fasl haqida suhbat o’tkazish. Sinf o’quvchilarini uchta guruhga bo’lish va nomlash. 1-guruh-“Bilimdonlar”, 2-guruh-“Topag’onlar”, 3-guruh-“Zukkolar”
   
2. 
   O ’tilgan mavzu burchak turlari haqida savollar, shakllar asosida va sinf taxtasidagi shakllardan burchak turlarini aniqlash, topshiriqlar va raqamlar bo’yicha burchaklarning turlarini aniqlash.
   

Guruhlar rag’batlantirib boriladi. Ularga avvaldan tayyorlab qo’yilgan (doira -5 baho, kvadrat-4baho, uchburchak-3 baho) shakllar tarqatiladi. Og’zaki mashqlar, hisoblashlar beriladi. Quyidagi shaklda nechta kvadrat bor?

3.Yangi mavzuning bayoni: Tomonlarning uzunliklari turlicha bo’lgan uchburchak turli tomonli uchburchak deyiladi. Agar uchburchakning ikki tomoni o’zaro teng bo’lsa, bunday uchburchak teng yonli uchburchak deyiladi. Uchburchakning uchala tomoni o’zaro teng bo’lsa, bunday uchburchak teng tomonli uchburchak deyiladi.

D arslikdagi 378-masala bajariladi. Uchburchaklarning tartib raqamlarini mos turlar bo’yicha yozing.

1 4



5 7 8

1.Turli tomonli uchburchaklar: 1,3,5,7,8,4

2. Teng yonli uchburchaklar: 2,6,10
3.Teng tomonli uchburchaklar: 9,11
Uchta guruhdan 3 ta o’quvchi chiqib bu uchburchaklarni aniqlaydilar. Ulardan g’olib guruh aniqlanadi. 379-masala og’zaki yechiladi. Sotuvchi 1 kg pishloq tortishi kerak edi. U kesgan bo’lakning massasi 900gr chiqdi. Yana necha gramm pishloq qo’shish kerak?
Guruhlar sardorlari musobaqasi o’tkaziladi, g’olib sardor aniqlanib, kartochka beriladi. 380-masala yozma bajariladi. 1 yashik olxo’ri-12kg, 3 yashik uzum-27kg. Olxo’ri solingan yashik uzum solingan yashikdan necha kg og’ir?Yechish: 1) 27:3=9kg, 2) 12-9=3kg. Demak, olxo’ri solingan yashikdan 3kg og’ir. 381-misol mustaqil bajartiriladi. 9:8=1(1qol). 20:7=2(6qol)

12 kg olxo’ri 27 kg uzum

Guruhlarda mashqni tez bajargan o’quvchilar baholanadi. Guruhlarga tarqatilgan kartochkalar sanaladi va qaysi guruh g’olibligi aytiladi. Uyga vazifa qilib 382-misol va 383-masala beriladi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, masala yechish matematika o’qitish jarayonida o’quvchi faoliyatining asosiy turi bo’lib, bilim va ko’nikmalarni shakllantirishga, o’quv-biluv faoliyatini faollashtirishga hamda ta’lim sifatini oshirishga imkon yaratadi.