Республика болалар ижтимоии мослашуви маркази



Download 3,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/61
Sana10.03.2022
Hajmi3,33 Mb.
#488817
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   61
Bog'liq
Хулқш оғишган болаларда маънавий онгни шакллантириш

Укитувчининг сунгги сузи
Балки кимдир журналист карьерасини орзу килгандиру, 5 
балл 
туплаган, 
кимдир 
асаларичиликни 
танлагану, 
тест 
натижалари унга артистлик карьерасини тахмин килиб берган. 
Агар уз орзуингиздан воз кечишни истамасангиз, уз-узингизни 
тарбиялашни бошланг. Тортинчок ва уятчан одамлар купрок 
мулокот килишлари, жах-1Дорлар, шошкалоклар эса бировларни 
тинглашни, вазминрок булишни урганмоклари даркор. Умуман 
олганда хар бир касб эгаси уз устида мунтазам ишлаб бориши 
лозим, шундагина орзулар руёбга чикади.
-7 1
-


МАЪНАВИЙ ТАРБИЯ ЖАРАЁНИДА
ФОЙДАЛАНИЛИШИ
МУМКИН БУЛГАН НАМУНАЛАР
^АЁТ КУЗАСИ
Максим МЕЙСТЕР
Бир кичкинагина гуллаб-яшнаётган кишлокда Прашанти 
исмли донишманд яшарди. Ва унинг рахбарлиги остида 
атрофидаги му хит хамда ташки оламни урганаётган укувчиси 
бор эди. Укувчи боланинг исми Кшанти эди. Унда фазилатлар 
бир талай булиб, нуксонлар хам йук эмасди. Кшантидаги битта 
камчилик унинг доно устозига жуда хам ёкмасди. Кшанти уз 
хаётини ахамиятсиз майда нарсаларга сарфларди. «Эй! Мухим 
нарсани килишга хар доим улгураман, шунинг учун хам у 
мухим, агар килмасам, демак у жудам мухим эмас экан. Шунака 
экан, уни бажариб нима килдим?” - купинча шундай дерди у. 
Шундай уйлаганча Кшанти учаётган куш мисоли беташвиш 
яшарди. Осмондаги кушдан хеч нарса талаб килинмайди, инсон
- бу бошка масала. Хуллас донишманд Прашанти укувчисига 
ягона хакикатни кандай курсатиб бериш тугрисида уйланиб 
колди...
Устоз узок уйланди ва бир куни укувчисини ёнига 
чакириб, айтди:
-
Менга катта чинни куза келтир.
Кшанти 
кишлокка 
йул 
олди 
ва 
унга 
бадавлат 
хонадонлардан бири бугзи кенг ажойиб шаффоф куза берди.
- Яхши, - деди Прашанти. - Энди эса уй олдида учта 
уюм тупла. Биттасида катта тошлар, иккинчисида дарё шагали, 
учинчисида эса кум булсин.
Кшанти уззукун ишлади. Кум уюмини тез туплади, ахир 
дарё ёнгинасида эди, дарё шагалини хам осон йигди, сараланган 
шагаллар, курган кишининг хаваси келади. Бирок тошлар уюмини 
туплаш учун куп вакт керак булди, укиту вчисининг топширигини 
бажариш учун жуда куп жойларни кезишига тугри келди.
-
72
-


Учта уюма тайёр булгунича куёш уфкка бота бошлади. 
Уюмларнинг бирида тошлар, бошкасида - шагал, учинчисида 
эса - кум.
Устоз Прашанти келиб, йигилган уюмни курди ва:
- Яша, пахлавон, яхши ишлапсан. Хозир кеч булди, 
шунинг учун бориб ухла, эртага сенга бир нарса курсатаман, -
деди у шогирдига.
Кшанти ухлашга уриниб курди, бирок кун давомида 
йиккан уюмлари хаёлидан кетмасди. “Бу нима учун керак?...” 
деган савол уни хайратга солар ва у ёнбошидан бу ёнбошига 
угириларди. 
Эрта 
тонгда уйгонган Кшанти 
энди 
нима 
булишини сабрсизлик билан кута бошлади. Устози эса 
шошилмасди. Факат куёш чиккачгина Прашанти шогирдини 
чорлади:
- Чинни кузани олиб кел ва сен йиккан уюмлар олдига 
борамиз...
Улар ховлига чикдилар ва тошлар уюми олдида тухтадилар. 
Устоз похолдан килинган тушамага утирди, куёшга караганча 
тиловат килди ва деди:
-
Тошларни кузага сол!
Кшанти ажабланди, бирок буйрукни бажарди. Чинни 
кузани бугзигача тулдирди.
- Унга яна тош сола оласанми? - суради устоз.
Кшанти уриниб курди, бирок кузага бошка битта хам
тош сигмади.
- Йук, устоз, куза тулди, - деди у нихоят.
-
Х,а,
куза тула... - уйланиб гапирди устоз. - Канча тош 
сигдийкан?
- Тахминан унтадан ортик эмасдир ...
-
Курдингми, унта тош, куза булса тулган... Бирок у 
тулганмикин?
- Ха, тулган.
- Шагалларни олиб, кузага сол!
Кшанти бир неча шагални олганча, уларни тош устидан 
кузага ташлади. Шагаллар тошлар орасидан сиргалиб утиб, куза 
тубига тушди. Шу тахлит у анчагина даре шагалларини куза 
тулгунича ташлади.
- Энди куза тулдими? - суради Прашанти.


Кшанти кийналиб яна бир неча шагални кузага солди ва 
жавоб килди:
- Ха, куза энди тулди.
- Сен кузага канча дарё шагалини солдинг?
- Куп! Юзта, эхтимол, икки юзта чикар...
- Ва куза тулди, шундайми?
- Энди аник тулди!
Прашанти шогирдига упкалаб каради ва деди:
- К>/мни кузага солиб курчи!
Кшанти кумдан сикимлаб олганча тош ва шагал устига 
тука бошлади. Кум зарралари улар орасидан осонлик билан 
утди, куза тулгунига кадар бир неча ховуч кум кетди. Кшанти 
куза бугзидаги кумларни силади ва уз ишидан кувонганича 
деди:
- Ана энди куза аник тулди!
- Ха, энди у тула, - деди укитувчи. - Хаммасини бу ёкка
тук!
Устози аввалдан тайёрланган иккита тушамадан бирини 
курсатди.
Кшанти кузадагиларни курсатилган тушамага агдарди, тош, 
шагал ва кумдан иборат унча катта булмаган тепалик хосил булди.
- Энди булса кузани бошкатдан тулдир, факат бу гал 
кумдан бошла.
Кшанти тугридан-тугри кузани кумга ботириб, уни бир 
зумда тулдирди.
- Тез ишлайсан, - кулимсиради устоз ва суради: - Х°зир 
куза тулами?
Кшанти уйга толди, бирок тасдиклаганча жавоб килди:
- Ха, У тула.
- Кузага шагалларни жойлаштиришга уриниб курчи 
Бир неча шагал кумга ботди.
- Булди, бошка сигмайди, - деди Кшанти.
- Энди кузага битта булса хам тош сигадими?
- Йук, - ишонч билан жавоб килди укувчи. - Сигмайди.
- Кузани агдар! - деганча устози иккинчи тушамани 
курсатди. Тош, шагал ва кумдан иборат биринчи уюм ёнида 
факат кумдан иборат иккинчи уюм пайдо булди.
- Мана бунга кара ва кулок сол, - деди шунда Прашанти. -
Бизнинг хаётимиз шу чинни кузага ухщайди, тошлар катта
-
7 4
-


ишларга, катта хохлш ва катта интилишларга, шагаллар булса 
унча мухим булмаган, бирок зарурий ишлар хдмда истакларга 
ухшайди, кум зарралари эса - хаётнинг майда-чуйдалари. Агар 
биз факат майда-чуйдаларга уралашиб, катгалари кутиб туради, 
деб уйласак, бизнинг хаётимизда гуёки кумга тулиб колган куза 
каби хаки катан хам мухим булган нарсалар учун жой колмайди. 
Ахир улар унчалик куп эмас, худди кичкина кузадаги бир неча 
катта тошлар каби. Доимо,^ биринчи навбатда мухимлари 
тугрисида кайгуриш лозим. Уз-узини англаш, дунёни билиш, 
Худони тан олиш - мана донишманд учун мухлм “тошлар”. Тоза 
*аёт, эъзоз килинадиган нарсаларга сажда килиш, бахтли оила -
мана мумин дунёвий киши учун “тошлар”. Юустлар, бойлик, 
хайр-саховат ва олижаноб мулокот - мана оддий одам учун 
мухим “тошлар”.
- Уз хаётингни кумга айлантирма! - деди укитувчи уз 
укувчисига 
ва 
ортига 
угирилганича укувчисини ёлгиз 
колдириб, ховлини тарк этди.
Кшанти учун укитувчисининг сузлари момакалдирок 
гумбурлаши каби эшитилди. У серрайганича котиб колди ва узи 
туккан иккита уюмга караганча деди:
- Х,а, шундай. Мен кум зарраларини тердим, тошларни 
охирига колдирдим. Бирок хаёт шу куза каби чекланган эмас- 
ку...
У 
кум 
ёнига 
утир ганича, 
уларни 
бир 
кафтидан 
иккинчисига тука бошлади: кум зарралари бармоклари орасидан 
тукила бошлади, тезда бир кафтидан бошкасига бир неча 
зарралар тушди, холос. У тошларни кулига олди, канча 
уринмасин тош жойида колди. “У качонки узинг уни ташлаб 
юбормасанг, йуколмайди”, - уйланди Кшанти.
Кун буйи у тош, шагал ва кумлар уюми олдида утирди. У 
махдосланди, чунки укитувчиси айтган гаплар, шак-шубхасиз, 
хакикат эди, бирок акд буни кабул килишни истамасди. 
Ахир 
хаёт икир-чикирлари уларга етишмасингдан бурун кадрли булиб 
туюлади. Уларга эришгачгина тлшунасанки, булар 
шунчаки 
фойдасиз кум зарраларидир.
Кшанти чинни кузани кулига олди ва уни айлантира 
бошлади. Тусатдан у ниманидир сезди ва шиша ичига диккат 
билан тикилди. “Х,а! Х,аммаси шундай, бирок...” - у иттифоко


кулимсиради ва тезгина кум, шагал ва тошлар билан янги 
тажрибани утказа бошлади.
* * *
Эртаси куни тонгда тавозе билан устози олдига борди ва
деди:
-
Устоз, мен кечаги сабок учун миннатдорман, аммо сизга бир 
нарсани курсатишимга ижозат берсангиз...
Улар яна х,овлига - учта уюм олдига чикдилар. Кшанти 
унинг олдига иккита куза куйди - битгаси кечаги куза булиб, 
иккинчиси худди шундай янгиси эди.
- Эй, устоз, диккат билан кара, - деди 
Кшанти ва 
укитувчисига кечаги кузани узатди.
Прашанти кузани караб чиеди.
- Яхши, энди тушунтир! - деди нихоят у.
- Кеча биз тошлардан бошлагандик, бирок улар катга куч, 
билим ва махоратни талаб килувчи катта ишлар каби катта, огир 
ва уткир эди. Бирок куза билан нима содир булди? 
Эй, устоз, 
каранг, унинг таги ва деворлари тирналган! Тагинам у мен катта 
тошларни солганда синиб кетмади!... Энди булса, каранг усоз...
Шу сузлар билан 
Кшанти янги кузани олди ва унинг 
тубига унча катта булмаган кум каватини солди, кейин эса 
озгина шагал ва факат шундан кейин устидан тош ташлади. 
Кейин у яна кум, шагал ва тошларни солди. Шу тарзда Кшанти 
кузани тулдирди.
У устозига тула кузани курсатди, шундан кейин эса унинг 
ичидагиларни кечаги иккита уюм ёнига тукди. Тош, шагал ва 
кум дан иборат яна бир уюм хосил булди. Кшанти устозига буш 
кузани узатди:
- Каранг, “хаёт” тирналмаган холда колди. Куза аввал 
кандай булса шундайлигича турипти! Барча кучланиш ва 
кийинчиликлар хаётнинг майда-чуйдалари билан юмшатилди...
Прашанти кузани кулига олди ва диккат билан куриб 
чикди. Хдкикатан, куза янгидек куринарди.
- Устоз нима дейсиз? - Кшанти сабрсизлик билан 
жавобни
кутарди.
- Бор, сени кундалик мажбуриятларинг кутяпти! Мен 
уйлаб кураман.... - деди Прашанти, укувчиси кетгач эса кум,
-
7 6
-


шагал ва тошларни бирма-бир куздан кечириб чикди. Прашанти 
укувчисидан бундай тощирликни кутмаганди, аммо у шуни жуда 
яхши тушунардики, шогирдининг тирналган куза билан келтирган 
мисоли акл учунгина хийла, холос. Прашанти буни жуда яхши 
тушунарди. Лекин нимадир уйлаб топиш керак, акс холда 
шогирди уз ихтиросига каттик ёпишиб олганча хеч нарсани 
тушунмайди...
* * *
Эртаси куни тонгда Кшанти хаяжон билан укитувчисининг 
жавобини кутди. Унинг кутиши зое кетмади. Прашанти ховлига 
чикди ва кум, дарё шагали хамда тошлар уюми олдида тухтади. У 
ишонч билан икки кузани уюмлар билан ёнма-ён куйди. Кейин 
укувчисига мурожаат килганча, тантана билан деди:
- Бугундан бошлаб сен мен рухсат бермагунимча сув 
ичмайсан! - Прашанти каттиккуллик билан укувчисига каради.
- Шу вакт ичида мен хам сувга кул текизмайман!
Шуларни айтгач устоз уйга толган Кшантини ховлида 
колдирганча уйга кириб кетди.
«Чакки эмас...» - факат шундай уйлай олди Кшанти. Унда 
бир 
лахзагагина 
устози 
кечаги 
“ортикча 
акли” 
учун 
жазоламаяптимикан, деган шубха пайдо булди, бирок Кшанти 
устозини билганлиги боис бу ахмокона фикрни калласидан 
кувиб чикарди ва итоаткорлик билан сувдан узини тийишни 
бошлади.
Орадан икки кун утаи - 
Кшанти 
чанкокдан 
зурга 
Харакатланарди ва сувдан бошка нарсани уйламай куйганди. У 
кузаларни - тирналгани-ю, тирналмагани, кум ва тошлар хакида 
хдм унутганди.
Нихоят учинчи куни тонгда укитувчи Кшантини ёнига 
чорлади. Улар биргаликда ховлига чикдилар. Прашанти хам 
чанкокдан холсизланганди, бирок ташкаридан бу сезилмасди. 
Ховлида тоза муздай суви булган кудук бор эди.
-
Бир 
челак 
сув 
келтир! 
-
деди 
Прашанти. 
Укувчи 
мадорсизлигига 
карамай 
топширикни 
бажаришга 
шошилди.
- Энди эса “хаёт кузаси”ни менга курсатганинг каби 
тулдир, мен эса узим истаганча тулатаман...
-
7 7
-


Кшанти сув туда челакка сукланиб караганча курсатмани 
бажарди: кум - шагал - тош; кум - шагал - тош... Шу тарзда 
куза тулгунича харакат килди. Бу вакт давомида Прашанти хам 
кузани тулдирди, бирок кумсиз, факат тош ва шагаллар билан.
- Яхши, - маъноли килиб гапирди устоз. - Хозир уз 
кузангга сувдан куй, кейин меникига.
Кшанти челакдан ингичка окимда окаётган сувни уз 
кузасига йуналтирди. Сув кум орасидан сизиб утганча хадемай 
кузани лиммо-лим тулдирди. Шундан кейин Кшанти устозининг 
хам кузасини сув билан тулатди.
- Аъло даражада! - деди Прашанти. - Энди рузангни 
тухтатишинг мумкин. Уз кузангдаги сувдан ич!
Кшанти очкузлик билан сувга ташланди. Бирок сув билан 
биргаликда унинг огзи нам кумга тулди. Кшанти кумнинг сувини 
шимди ва туфлаб ташлади, аммо кум янада кучлирок унинг 
огзини тулдирди. Кум тишлари орасида гичирлар ва томогига 
утишга интиларди. Тезда кузадаги сув тугади, аммо Кшанти уни 
нам кумдан шимиб олишни давом эттирарди.
- Чанкогинг кондими? - суради Прашанти.
- Йук! - туфлаб, йуталганча жавоб килди Кшанти.
- Бироз сабр кил. - Устоз уз кузасидаги сувни симира 
бошлади. Ярмини ичгач, Прашанти кузани шогирдига узатди. 
Кшанти колган сувни ичиб тугатди.
- Эндичи?
- Ха. Чанкогим босилди.
- Энди эшит! Катта ва кичик ишлардан ташкари хаётимиз 
сокка эга. Худди шу сув каби. Хаёт соки - бу унинг магзи. У 
оддий шагал, кум ва тош йигувчиларга тушунарли эмас.
Хаёт соки нима эканини сен хали яна тушуниб оласан. 
Мен буни сенга ургатаман, бирок сенинг “кузанг”да “кум” 
булмаслиги лозим!..
- Нима учун шагал, тошларсиз, кузани факат сув билан 
тулдириш мумкин эмас?
-
Нима хам дердим, 
- кулимсиради устоз. - Шуни 
сураяпсанми, демак уни тушуниш учун сенда имконият бор!.. 
Б ирок аввал мен сенга биринчи куни айтганларим ни 
англаб ол!
САВОЛЛАР:
- Хикоядан нималарни англаш мумкин?
-
7 8
-


- Кшанти устозининг угитларига эътироз сифатида 
кандай мисоллар келтирди?
- Кшанти ишлатган “Акл учун хийла” уз самарасини 
бердими?
- Прашан гининг гапларидан кандай маъно укдинг?
- “Чинакам шогирд бор нарсалар негизида мавхум 
нарсалар ривожини урганади ва шу йул билан 
устозига якинлашиб боради”, — И.Гётенинг бу 
хикматидан нималарни англаш мумкин?
* * *
Бир вактлар аклли ва ирфон сохиби ёши улуг зот яшарди. 
У диний мезонда турмуш кечирарди. Шунинг учун бу зотнинг 
сузлари уз мухитида, якинлари орасида кадр л и ва эътиборли эди.
Бир куни куп асал еб куйган бола касал булиб, хасталаниб 
колди. Табибга олиб бордилар. У “бу бола куп асал емасин, бола 
яна асал тановул килса, касали огирлашади”, деди. Аммо бола 
асалдан кайтмаслигини айтиб, оёк тираб туриб олди. Боланинг 
иродасига ишонмаган ота-она унинг бу дардига чора излай 
бошладилар. Бир куни дустлари, “бизнинг махаллада бир зот бор, 
унга олиб бориб укитиб куринглар зора, унинг нафаси таъсир 
этса”, деб маслахат беришди. Болани ул зот олдига олиб 
бордилар.
У киши:
- К,ирк кундан кейин келинг, ушанда укиб куяман, - деди.
-
Утинамиз сиздан боламизни хозирок укиб куйинг. Акс 
холда у асал еявериб, улиб колади, - дея ёлворишди волидлар.
\ а р канча 

Download 3,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   61




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish