|
k.14.k. Gaz bilan yuzalarni changlatixh texnologiyaxi
Buyum yuzasi changlatishdan oldin har xil kirlardan, yog‘, oksidlar, korroziyalash mahsulotlari, namlik, chang va boshqalardan tozalanishi kerak. Changlatilayotgan metall qatlami asosiy metall bilan yaxshi birikishi uchun detal yuzasiga qumpurkagich bilan qum purkab yuza g‘adir-bu- durligi oshiriladi yoki tokarlik dastgohida ariqchalar hosil qilinadi.
Detallar changlatilayotgan vaqtda tushib ketmasligi uchun taxta ponachalar bilan qoqib qo‘yiladi. Changlatilayotgan qatlam qalinligi 0,5 mm dan yuqori bo‘lsa, detal yuzalarida ariqchalar ochiladi yoki shpilkalar o‘rnatiladi.
Tayyor bo‘lgan detal yuzasiga qoplama yotqiziladi. Buning uchun metallizator yoqiladi va detalni unga nisbatan talab etilgan masofaga o‘rnatib yupqa qatlam bilan talab etilgan qalinlikda changlatiladi, metallizator changlatish kerak bo‘lgan yuza bo‘yicha bir tekis harakatlantiriladi. Dumaloq shaklga ega bo‘lgan detallar tokarlik dastgohlarida changlatiladi, metalli- zator dastgohning supportiga mahkamlanadi.
Metallizator soplosiga nisbatan detal harakatlanish tezligi shunday tanlanadiki, ishlov berilayotgan detal 60—70˚C ha- roratdan qizib ketmasligi kerak. Agar detal o‘ta qattiq qizib ketsa changlatish jarayoni to‘xtatiladi va detallar 20—25 ˚C harorat- gacha sovitiladi.
Tashqi yuzalarga qoplamani, faqat ushbu changlatish jara- yoniga qo‘yilgan talablardan kelib chiqqan holda 0,05—10 mm va undan ham qalin qilib yotqizish mumkin.
Suyuq moddalarda ishqalanish sharoitida yeyilishga ishlay- digan detallarni yuqori uglerodli po‘lat sim bilan changlatish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Antifriksion qoplamalar bimetall simlar yordamida chang- latiladi. Antifriksion qoplamalar uchun quyidagi metallar to‘p- lami ishlatiladi: 75% po‘lat va 25% mis; 75% po‘lat va 25% jez;
50% po‘lat va 50% aluminiy; 70% po‘lat va 30% aluminiy; 50% aluminiy va 50% qo‘rg‘oshin.
219
Detallarga olovbardoshligini ta'minlash uchun ular ustiga aluminiy qoplanadi va termik ishlov beriladi, natijada aluminiy po‘latga singib ketib, detal yuzasida temir aluminiy qotish- masidan olovbardosh qatlam hosil qiladi. Cho‘yanning olovbardoshligini aluminiy bilan oshirib bo‘lmaydi, chunki cho‘yan strukturasidagi erkin uglerod asosiy metallga alumi- niyning singishini to‘sib qoladi. Aluminiy bilan changlatilgan buyumlarning mustahkamligi singigan qatlam chuqurligiga va ishlatish davomidagi haroratiga bog‘liq: 900—950˚C haroratda ishlatilganda uglerodli po‘latlardan tayyorlangan buyumlarning xizmat qilish muddati bir necha bor oshadi.
Aluminiy bilan changlatilgan po‘latlarni oksidlanishdan himoyalash uchun tashqi qatlami aluminiy oksidi bilan ta'min- lanadi, uning erish harorati 2000 ˚C dan yuqori. Aluminiy qop- lamaning qalinligi 0,3—0,5 mm ga teng bo‘lishi kerak. Detallarni oksidlanishdan himoyalash uchun aluminiy bilan changlatish jarayoni agressiv muhitda quyidagicha bo‘ladi: yuzani tay- yorlash; changlatish; qoplamani flyus bilan surkash; pishirish. Flyus sifatida quyidagi tarkibli surkama ishlatiladi: 48—50% grafit, 20—25% olovbardosh tuproq, 20—25% kvarsli qum, 2% nashatir (bular shishada suyuq qaymoq shakliga kelguncha aralashtiriladi).
Surkama detalni qattiq qizdirish detalni oksidlanishdan va erigan aluminiyni oqib ketishidan himoyalaydi. Qattiq qizdirishda boshlang‘ich harorat 600—650˚C, tez qizdirganda 900—950˚C gacha, 2,5—3,5 soat davomida 900—950 ˚C da ushlab turiladi, 600—650˚C haroratgacha sekin sovitiladi.
Korroziyadan himoyalash uchun metallarni 0,1—0,3 mm qalinlikda rux bilan changlatiladi. 0,1 mm qalinlikka sim sarfi 0,9—1,0 kg/m2 ni tashkil etadi. Gaz bilan changlatishda ap- parat bilan bir o‘tishda 0,03—0,05 mm qalinlikda qoplam yotqiziladi.
Na7orat savollari
Gaz alangasi bilan changlatishda qanday jihozlar ishlatiladi?
Metallizatsiyalashga tayyorlash qanday bajariladi?
Aluminiy bilan metallarni nima uchun changlatiladi?
Rux bilan metallarni nima uchun changlatiladi?
220
METALL YUZASINI HIRLARDAN GAZ ALANGASI BILAN TOZALASH TEXNOLOGIYASI VA JIHOZLARI
Alanga bilan dastaki tozalashda maxsus IAO ko‘p alangali gorelkalar ishlatiladi (2.15.1-rasm).
O‘ta qiyin sharoitda ishlashda suv bilan sovitish ta'minlangan gorelkani ishlatish mumkin. Gorelkaning uchligi F-3 payvandlash gorelkasining standart stvoliga ulanadi va kislorodda 0,3—0,5 MPa bosimda, asetilenda 0,008—0,010 MPa bosimda ishlaydi.
Gaz sarfi: kislorod 1,8—2,3, asetilen 1,6—2,0 m3/soat. Gorel- kaning metallga nisbatan harakatlanish tezligi 0,5—1,0 m/da- qiqani tashkil etadi. Ko‘p alangali mundshtukning alanga keng- ligi 100 mm ni tashkil etadi. Bunday gorelka bir soatda 20 m2 metall yuzasini tozalaydi. Ishlash qulayligi uchun gorelka uzunligi 1300—1400 mm ni tashkil etadi.
IMO-2 ko‘p alangali gorelka ikkita almashtiriladigan mundshtuklari bilan ishlov berilayotgan yuzani 100 va 200 mm kenglikda egallab tozalaydi. Bu gorelkalar propan-kislorod
aralashmada ishlaydi. Propan sarfi 0,5—2,5 m3/soat; propan bosimi 0,035 MPa. Kislorod sarfi 1,9—10 m3/soat; kislorod bosimi 0,2—0,5 MPa. Injektor va aralashtiruvchi kamera bu
gorelkalarda mundshtuk yonida joylashgan bo‘ladi, bu esa alanga
k.15.1-raxm. Metall yuzalarini tozalash uchun ko‘p alangali gorelka:
1 — uchlik; 2 — ko‘p alangali mundshtuk; S — tirgak ustunlar; 4 — quvurcha;
5 — aralashtiruvchi kamera; 6 — injektor; 7 — gorelka stvoli.
221
yonishining turg‘unligini ta'minlaydi. Qattiq oksidlangan alanga ishlatiladi. Zang va metall quyindisidan tozalash uchun gorelkani metall yuzasidan mundshtukda mavjud bo‘lgan do‘ngliklarga tayantirib 60˚ burchakda ushlanadi. Metall qu- yindisini tozalashda gorelka harakatlanishi tezligini 1,8 m/da- qiqagacha va undan ham oshirsa bo‘ladi. Alanganing tepa konusi tozalanayotgan metall yuzasiga tegishi kerak. Bo‘yalgan yuzalarni tozalashda gorelkani 90˚ burchakda ushlanadi metall yuzasi va mundshtukning oralig‘i 25 mm ni tashkil etadi. Agarda bo‘yoq ostida zang qatlami mavjud bo‘lsa, gorelka alangasi yana bir bor metall yuzasidan o‘tkazilishi kerak.
Na7orat savollari
Metallni kirlardan gaz alangasida qanday tozalanadi?
Detallarning olovbardoshligi qaysi usul yordamida amalga oshiriladi?
Buyum yuzasidan zanglarni tozalashning texnologik mohiyati nimadan iborat?
Metallarni gaz alangasida tozalashda qanday yonuvchi gazlar ishlatiladi?
222
Do'stlaringiz bilan baham: |
