|
KOMIL INSON TARBIYASIDA ONA TILI VA ADABIYOT FANINING
AHAMIYATI
Mahmudova Dilfuza Jurayevna
Sirdaryo viloyati Oqoltin tumani
5- maktabning ona tili va adabiyot fani o„qituvchisi
Annotatsiya:
Bugungi kunda yurtimizda o‘zbek tilini rivojlantirish, ona tilini
o‘qitishga bo‘lgan e‘tibor kuchayib bormoqda. Shu bois, ushbu maqola ona tili va
adabiyot fanining komil inson tarbiyasidagi ahamiyati va ona tili va adabiyot
darslarida tashkil etilishi mumkin bo‘lgan turli qiziqarli o‘yinlarga bag‘ishlangan.
Kalit so‟zlar:
tarbiya, ma‘naviyat, mehnat, ilmiy yangiliklar, o‘yinlar.
Tilni o‗zlashtirish qonuniyatlari, avvalo, tilning o‗z tabiatiga, urf- odat,
an‘analar, jamiyat a‘zolari o‗rtasidagi muloqot, fiziologik va psixologik hodisalarga
daxldor. Ko‗p qirrali, rangbarang jarayonlarga mansub hodisani ona tili
metodikasining tadqiqot predmeti sifatida ajratish mantiqan to‗g‗ri bo‗lmaydi.
Ikkinchidan, til bilimlarini bolalarga o‗rgatish vositalarini metodikaning tadqiqot
predmeti shaklida tan olish, bu fanning harakat doirasini toraytirishga sabab bo‗ladi.
Aslida esa, ona tili metodikasi va uning qobig‗ida shakllanayotgan ona tili didaktikasi
didaktika o‗rganadigan hodisalarni xususiy holatlarda — ona tili o‗qitish nuqtai
nazaridan o'rganadi. Binobarin, ona tili didaktikasi umumiy didaktikaga o'xshab, ta
‘lim jarayoni, ona tilidan ma‘lumot va ta‘lim mazmuni, ta ‘lim turlari, metodlari,
tashkiliy shakllari, vositalari kabi muammolarning barchasi bilan aloqadordir. Barcha
o‗quv predmetlariga o‗xshab ona tili ham maktabda ta‘lim jarayonida o‗rganiladi.
218
Ta‘lim jarayoni esa bola uchun tilni o‗zlashtirishning yangi shart-sharoiti boiib,
u makon va zamonda yuz beradi. Til ta‘limining ma‘lum sharoitda — ta‘lim
jarayonida amal qilishi, uni tashkil etish, boshqarish, nazorat qilishga oid hodisalarni
ma‘lum darajada osonlashtiradi, o‗quvtarbiya jarayonida uchraydigan stoxastlikni2
(kutilgan va kutilmagan, rejalashtirilgan va rejalashtirilmagan, muqarrar va tasodifiy
hodisalar mavjudligi) c
hegaralash imkoniyatini beradi.
Maʼlumki, bugungi kunda ―Taʼlim
toʼgʼrisida»gi Qonun va ―Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi‖da ilgari surilgan masalalar
jadal sur‘atda umumtaʼlim maktablarida muvaffaqiyat bilan amalga oshirilmoqda.
Qonun talablariga muvofiq taʼlim-tarbiya sifati va samaradorligini oshirish shu
kunning talabi boʼlib qoldi. Bu maqsadni amalga oshirish oʼqituvchidan izlanishni,
ijodkorlikni, oʼz ustida tinmay ishlashni talab qiladi. Hozirgi oʼquv jarayonida
odatdagi dars usullaridan tashqari yangi texnologiya asosida noanʼanaviy darslarni
tashkil qilish rivojlanib bormoqda. Oʼquvchilarda taʼlim olishga boʼlgan ijobiy intilish
va ehtiyojni shakllantirish, oʼzaro bellashuv elementlarini joriy etish hamda
oʼquvchilarda muntazam ravishda oʼqishga qiziqish uygʼotish maqsadida yangi
zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarini izlashda ijobiy faollikni oshirish
zarur boʼlib qoldi. Taʼlim rivojining buguni va istiqboli bugun sinfda dars berayotgan
oʼqituvchiga koʼp jihatdan bogʼliq. Zero, oʼqituvchi maktabda asosiy figura hisoblanar
ekan, u oʼziga Taʼlim mazmunining asosini dars tashkil etadi.
Dars orqali ilmiy yangiliklar va axloqiy tarbiya oʼquvchilarga yetkaziladi.
Bugungi kunda darslarimizni zamonaviy ruhda tashkil etib, noanʼanaviy usullardan
foydalanmay, har bir darsni sanʼat darajasiga koʼtarmay turib, belgilangan natijaga,
koʼzlangan maqsadga erishib boʼlmaydi. Oʼzbek xalqi yoshlarini har tomonlama
barkamol inson etib tarbiyalash, yangi zamon kishisini shakllantirish hozirgi kunning
eng dolzarb masalalaridan biridir. Sir emaski, yosh avlodni toʼgʼri tarbiyalash va
yuksak fazilatli insonni voyaga yetkazish juda murakkab va mashaqqatli ishdir.
219
shuning uchun masʼuliyatli masalaga har bir davrda zamonananing ilgʼor shaxslari
masʼuliyat bilan yondashganlar va taʼlimtarbiyaning qulay usullarini qidirganlar.
XV asrning mashhur mutafakkiri Davoniy kishi xususiyatlari ikki xil: biri
tugʼma, ikkinchisi hayot jarayonida paydo boʼladigan xususiyatlar deb ajratadi va
tugʼma xususiyatlarni tan olgan holda hayot jarayonida paydo boʼladigan
xususiyatlarni inson kamoloti uchun eng muhim omil deb hisoblaydi. Shu bilan birga
yetuk inson boʼlish uchun har bir shaxs oʼzida quyidagi hislatlarni tarbiyalash
lozimligni aytib oʼtgan edi.
1. Zukkolik
2. Fahm tezligi
3. Zehn oʼtkirligi
4. Bilimni tez egallash qobiliyati
5. Qoʼyilgan muammoni tez anglash
6. Esda saqlash qobiliyati
7. Xotira Shunday qilib,
Xulosa o‘rnida, haqiqiy baxt-saodatga erishaman degan inson yuqoridagi
fazilatlarni egallashga intilishi zarur deb hisoblaydi. Keltirilgan xususiyatlarni
shakllantirish va rivojlantirish inson tafakkurining oʼsishiga olib keladigan
omillardandir. Lekin bu narsa oʼz-oʼzidan boʼlavermaydi. Buning uchun tinimsiz
mehnat, mashqlar zarur. mashhur Аmerika fizigi T.Edison buyuk inson boʼlishga bir
foiz talant va 99 foiz mehnat zarurligini taʼkidlagan edi.
Foydalanilgan adabiyotlar
220
1. O‘zbekiston Respublikasining ―Taʼlim toʼgʼrisida»gi Qonuni, 1997-yi, 29-
avgust.
2. O‘zbekiston Respublikasining ―Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi‖, 1997-yi, 29-
avgust.
3. Y. G‘ulomov ―O‘zbek tili o‘qitish metodikasi‖ Toshkent-1998-yil.
4. Barkamol avlod orzusi- Toshkent.: 1999, 205- b. 10. Azizxodjayeva N.H
―Pedagogik texnologiya va pedagogik maxorat‖- Toshkent.: TDPU, 2017, 174 bet.
5. Boshlang‗ich ta‘lim Konsepsiyasi, Boshlang‗ich ta‘lim jurnali. Toshkent, 2013.
221
Do'stlaringiz bilan baham: |
