Research and publications


ЮРИДИК ШАХСЛАРНИ ТУГАТИШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ



Download 10,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet83/217
Sana23.07.2022
Hajmi10,45 Mb.
#841807
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   217
Bog'liq
“TA’LIM FIDOYILARI” JURNALI. 4-SON

 
ЮРИДИК ШАХСЛАРНИ ТУГАТИШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ 
Каримова Нилуфар Бобир қизи
Тошкент давлат юридик университети магистратура боcқичи талабаси 
Тел: +998 (91) 335-35-30 
Илмий раҳбар (маслаҳатчи):
Тошкент давлат юридик университети “Бизнес ҳуқуқи” кафедраси доценти 
в.б., ю.ф.ф.д. Худайбергенов Бехзод Бахтиѐрович 
Аннотация: ушбу мақолада юридик шахсларни ихтиѐрий ва мажбурий тугатиш 
турлари ва уларни тартибга солиш масалалари, шунингдек банкротликка оид 
масалалар ўрганилган ва таҳлил қилинган. 
Калит сўзлар: ―ҳаѐт цикли‖, тугатиш, банкротлик, молия-хўжалик фаолияти, 
рухсатнома, лицензия. 
ПРАВОВЫЕ ОСНОВЫ ЛИКВИДАЦИИ ЮРИДИЧЕСКИХ ЛИЦ 
Аннотация: в данной статье рассматриваются и анализируются виды 
добровольной и принудительной ликвидации юридических лиц и их 
регулирования, а также вопросы, связанные с вопросами по банкротству. 
Ключевые слова: "жизненный цикл", ликвидация, банкротство, финансово-
хозяйственная деятельность, разрешения, лицензия. 


226 
LEGAL BASICS OF LIQUIDATION OF THE LEGAL ENTITIES 
Annotation: this article discusses and analyzes the types of voluntary and compulsory 
liquidation of legal entities and their regulation, as well as issues related to bankruptcy. 
Key words: "life cycle", liquidation, bankruptcy, financial and economic activities, 
permits, licenses 
Мамлакатимизда сўнгги йилларда олиб борилган ислоҳотлар натижасида шахс, 
жамият ва давлат ўртасидаги фуқаролик-ҳуқуқий муносабатларни янада 
яхшилашга қаратилган бир қатор қонун нормалари қабул қилинди, мавжуд 
нормаларга эса ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди. Хусусан, бозор 
муносабатларига асосланган иқтисодиѐт ривожлантириш бўйича юридик 
шахсларни ташкил этиш ва тугатиш масалалари алоҳида диққатга сазовор.
Жисмоний шахслар туғилиши, яшаши ва вафот этиши каби юридик шахслар ҳам 
фуқаролик-ҳуқуқий муносабатларнинг субъектлари бўлиши, фаолият кўрсатиши 
ва тугатилиши мумкин. Юридик шахсларни ташкил этиш ва уларнинг 
фаолиятини тугатиш жараѐни узлуксиз давомэтмоқда. Шу тариқа баъзи 
адабиѐтларда юридик шахснинг "ҳаѐт цикли" атамаси пайдо бўлган . 
Жисмоний шахслардан фарқли ўлароқ, улар одамларнинг иродаси билан 
яратилган сунъий ижтимоий шахслардир, лекин улар вертуал нарса эмас, балки 
реал воқеликда мавжуд бўлиб, объектив ҳақиқатга айланади ва фуқаролик 
ҳуқуқий муносабатларнинг бошқа субъектлари билан турли ижтимоий 
алоқаларни ўрнатади. Бироқ, уларнинг муассислари иродаси билан яратилган 
юридик шахслар ҳам табиат қонунларига кўра эмас, балки охир-оқибатда 
(ихтиѐрий тугатилган тақдирда) муассислар иродаси ѐки (мажбурий тугатилган 
тақдирда) уларни тугатиш ҳақида қарор қабул қилиш учун ваколатли шахслар 
иродасига кўра фаолияти тўхтатилади . 
2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасининг ривожлантириш-нинг бешта 
устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини ―Фаол инвестициялар ва 


227 
ижтимоий ривожлантириш йили‖да амалга оширишга оид Давлат дастурида 
табдиркорлик субъектлари фаолиятини тугатиш билан боғлиқ масала илгари 
сурилган. Шу асосида 2019 йил 7 июнь куни Ўзбекистон Республикаси 
Президентининг ―Тадбиркорлик субъектларини тугатиш тартиб-таомилларини 
соддалаштириш чора-тадбирлари тўғрисида‖-ги ПФ-5739-сон Фармони қабул 
қилинди. Унда табдиркорлик судъектларини ихтиѐрий тугатишга оид тартиб 
таомилларни соддалаштириш кўзда тутилган. 
Юридик шахсни тугатиш унинг ҳуқуқ ва бурчлари ҳуқуқий ворислик тартибида 
бошқа шахсга ўтмасдан бекор қилинишига олиб келади. Ш.Асьяновнинг 
фикрига кўра, юридик шахснинг ҳуқуқ лаѐқати у ташкил топган пайтдан 
вужудга келади ҳамда у тугатилган пайтдан тўхтатилади . 
Юридик шахс қуйидаги ҳолларда тугатилиши мумкин: 

унинг муассислари (иштирокчилари)нинг ѐки таъсис ҳужжатлари билан 
тугатишга ваколат берилган юридик шахс органининг қарорига мувофиқ, шу 
жумладан юридик шахснинг амал қилиш муддати тугаши, уни ташкил этишдан 
кўзланган мақсадга эришилганлиги муносабати билан ѐки юридик шахсни 
ташкил қилиш чоғида қонун ҳужжатлари бузилишига йўл қўйилганлиги сабабли, 
агар бу бузилишларни бартараф этиб бўлмаса, суд юридик шахсни рўйхатдан 
ўтказишни ҳақиқий эмас деб топганида; 

фаолият рухсатномасиз (лицензиясиз) амалга оширилган ѐки қонунда 
тақиқланган фаолият амалга оширилган тақдирда, агар қонун ҳужжатларида 
бошқача қоида назарда тутилмаган бўлса, шунингдек ушбу Кодексда назарда 
тутилган бошқа ҳолларда суднинг қарорига кўра; 

молия-хўжалик фаолияти амалга оширилмаганлиги сабабли белгиланган 
тартибда ҳаракатсиз режимга ўтказилган пайтдан эътиборан уч йил ичида 
фаолият тикланмаган тақдирда рўйхатдан ўтказувчи органнинг қарорига кўра, 
бундан нодавлат нотижорат ташкилотлари мустасно . 
Юқоридаги санаб ўтилган ҳолатлардан ташқари Фуқаролик кодексининг 57-
моддаси иккинчи қисмига кўра, юридик шахснинг банкрот 
дебҳисобланишиунингтугатилишигаолибкелади. 


228 
Айрим хорижий мамлакатлар қонунчилигига назар ташлайдиган бўлсак,Россия 
Федерацияси Фуқаролик кодексининг 61-моддаси юридик шахсларни 
тугатишнинг учта асоси кўрсатилган. Булар: 
1) ихтиѐрий тугатиш (унинг муассислари (иштирокчилари) қарори билан ѐки 
таъсис ҳужжати билан буни амалга оширишга ваколатли юридик шахснинг 
органи, шу жумладан, юридик шахс ташкил этилган муддатнинг тугаши 
муносабати билан, яратилган мақсадга эришиш билан); 
2) мажбурий тугатиш (суд қарори билан); 
3) юридик шахснинг ночор (банкрот) деб тан олиниши натижасида тугатиш . 
Ўзбекистон қонунчилигида юридик шахсларни тугатиш борасида ―мажбурий 
тугатиш‖ атамаси мавжуд бўлмасада, суд қарори орқали тугатишни олимлар 
айнан мабурий тугатиш деб такидлашади.
Юқоридагидан фарқли ўлароқ баъзи адабиѐтларда эса юридик шахсни тугатиш 
турлари қуйидагича тавсифланган: 
1. Ихтиѐрий тугатиш – компаниянинг ўз эгаларининг қарори билан ѐпилиши. 
2. Мажбурий тугатиш - суд қарори билан ѐпиш. 
3. Солиқ идораси томонидан тугатиш-вилоят органининг қарори билан юридик 
шахсларнинг ягона Давлат реестридан чиқариш. 
Юқорида санаб ўтилган тугатиш турларининг барчаси пировард натижада 
юридик шахс фаолиятини тугатиш ва уни юридик шахсларнинг ягона Давлат 
реестридан чиқаришга олиб келади. Ҳуқуқ ва мажбуриятлар ҳам бутунлай 
тугатилиб, ворислик йўли билан бошқа шахсларга ўтмайди. 
Юридик шахсни мажбурий тугатиш асослари 
Ташкилотни мажбуран ѐпиш тўғрисидаги қарорнинг сабаблари турлича бўлиши 
мумкин. Фуқаролик кодексида назарда тутилган асослар рўйхатини кўриб 
чиқиш: 
-юридик шахс ташкил этишда қонун бузилишлари; 


229 
-компания рухсатномасиз ѐки лицензия фаолият юритиши (Россия Федерацияси 
амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ, агар фаолият тури мажбурий 
рухсатнома ѐки лицензия олишни назарда тутилган бўлса); 
-агар корхона фаолияти Россия Федерацияси қонунчилигида тақиқланган бўлса; 
-агар жамоат ташкилоти, жамоат ҳаракати, хайрия ѐки бошқа жамғарма ѐки 
диний ташкилот бундай ташкилотларнинг қонуний мақсадларига зид бўлган 
фаолият билан мунтазам шуғулланса; 
-агар у яратилган компаниянинг фаолияти бир сабаб ѐки бошқа сабабларга кўра 
мумкин бўлмаса; 
-ѐпилишнинг бошқа сабаблари юридик шахснинг ҳуқуқий шаклига қараб қонун 
билан таъминланиши мумкин. 
Компанияни суд орқали тугатиш учун кимлар ариза билан мурожаат қилиши 
мумкин? 
давлат органлари; 
маҳаллий давлат ҳокимияти органлари; 
компания эгалари. 
Юридик шахсни мажбурий тугатиш тартиби 
Суднинг ташкилотни тугатиш тўғрисидаги қарори, масъул шахсларни тайинлаш 
(компанияни ѐпиш тартибини бажариш мажбурияти унинг эгалари билан боғлиқ, 
аммо агар улар суднинг қарорини эътиборсиз қолдирса ѐки уни ѐмон бажарса, 
суд ҳакамлик бошқарувчисини тайинлаши мумкин). 
Агар компаниянинг ѐпилиш харажатлари учун пули бўлмаса ѐки эгалари 
топилмаса, бундай компания юридик шахсларнинг ягона Давлат реестридан 
чиқарилиши шарт. Солиқ хизмати юридик шахсни ѐпиш ва униюридик 
шахсларнинг ягона Давлат реестридан чиқариш тўғрисида бир томонлама қарор 
қабул қилиш ҳуқуқигаэга. Бу ҳолда, асосчилари фақат мустақил ҳамма нарсани, 
албатта, рўйхатга олиш органи учун кутиш, ҳеч нарса қилиш керак эмас. 


230 
Бироқ, бу ѐпилиш усули менежер ва иштирокчиларга "виждонсиз" шахслар 
сифатида из қолдиради. Юридик шахс шу тарзда мажбурий тугатилгандан сўнг 
директор ва иштирокчилар ката лавозимларни эгаллай олмайдилар, бошқа 
ташкилотларда таъсисчи бўладилар ѐки уч йил давомида янги компаниялар 
тузадилар. Бундан ташқари, компанияни давлат реестридан чиқариш 
жавобгарликдан озод қилиш дегани эмас. 
Юридик шахсни судда мажбурий тугатиш учун жиддий асослар зарур. 
Систематик ва қўпол равишда қонунни бузмайдиган ҳалол асосчилар 
қўрқишлари шартэмас - улар мажбурий тугатиш хавфи остида эмас. 
Фойдаланилган адабиѐтлар 
1. 
Тадбиркорлик фаолиятини ихтиѐрий тугатини ҳуқуқий тартибга солиш 
масалалари. 
2. 
Тадбиркорлик фаолиятини мажбурий тугатиш ҳуқуқий асослари. 
3. 
НОДА Елена Валерьевна. Ликвидация юридических лиц по 
законодательству РФ. Автореферат диссертации. –М.: 2005. С 28. 
4. 
Гордеева М. С. Понятие ликвидации коммерческих организаций как 
формы их прекращения. Статья. Молодой ученый. Международный научный 
журнал. ғ 17 (255) / 2019.
5. 
Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси. Қонун ҳужжатлари 
маълумотлари миллий базаси, 23.01.2020 й., 03/20/603/0071-сон. 


231 

Download 10,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   217




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish