Research and publications

PARABOLIK TIPDAGI TENGLAMA 
eski mavzuning yangicha usuli 
Dilshod Xayrullayev,
Nizomiy nomidagi TDPU Shahrisabz filiali o`qituvchisi 
 
Anatatsiya Mamlakatimizda sog„lom va barkamol avlodni tarbiyalash, 
yoshlarning o„z ijodiy va intellektual salohiyatini ro„yobga chiqarish, 
mamlakatimiz yigit-qizlarini XXI asr talablariga to„liq javob beradigan har 
tomonlama rivojlangan shaxslar qilib voyaga yetkazish uchun zarur bo„lgan 
shart-sharoitlar va imkoniyatlar yaratilmoqda. “Kadrlar tayyorlash Milliy 
dasturi”, “Ta‟lim to„g„risida” gi qonunlarda belgilangan keng ko„lamli aniq 
yo„naltirilgan chora tadbirlarni amalga oshirish keng yo„lga qo„yilgan. 
Shuningdek, ta‟lim va ishlab chiqarish muassasalarining o„zaro amaliy 
hamjihatliligini mustahkamlash, ularning yaqin va samarali hamkorligini 
ta‟minlash muhim vazifalardan hisoblanadi. Bularni hisobga olib, ushbu maqola 
mavzusi tanlandi. 
Ushbu maqola parabolik tipdagi tenglama uchun Steklov 
masalasini o„rganishga bag„ishlangan.
Kalit so`zlar: Parabolik, ob'ekt, funksional, ekstremum 
Parabolik tipdagi tenglama uchun V.A.Steklov masalasi o‗rganildi. Matematik 
fizikaning juda ko‗p masalalarini funksionallarning ekstremumi masalasi ko‗rinishida 
tavsiflash mumkin. Bunday tavsiflashda unga mos bo‗lgan chegaraviy masalalar 

---

100 
yechimini tabiiy aniqlash imkoniyati mavjud va shu bilan birga, ularni yechishga 
ma'lum usullarni qo‗llash mumkin. XX asrga kelib ularni amaliy masalalarga 
tadbig‗iga talab ortganligi tufayli izlanishlar kuchaydi va masalalarning qo‗yilishiga 
aniqlik kiritilib, mutaxassislar oldiga butunlay yangi tipdagi masalalar qo‗yildi. Bu 
masalalar optimal boshqaruv masalalari degan nomni oldi. Har qanday optimal 
boshqaruv masalasi quyidagilar bilan harakterlanadi:
Ob'ektning holatini aniqlovchi differensial tenglama va shartlar. Tenglama va 
shartlar harakteri qabul qilingan matematik model orqali aniqlanadi. Masala 
tenglamasidagi 
o‗zgaruvchilarning ob'ekt parametrlarini aniqlovchi bog‗liq 
o‗zgaruvchilar guruhi va tashqaridan o‗zgartirish imkonigagina ega bo‗lgan, qiymatlari 
ma'lum bir funksional fazoning qismi bo‗lgan to‗plamga tegishli boshqaruviga ajratish 
mumkin,
Maqolada parabolik tipdagi tenglama uchun V.A.Steklov masalasiga oid yangi 
natijalar olinishi ko‗zda tutilgan.