1-LEKCIYA. TÁLIMDE XABAR TEXNOLOGIYALARI PÁNINIǸ
PREDMETI, MAQSETI HÁM WAZIYPASI. XABAR TÚSINIGI
Reje:
1. Informatika hám xabar tenologiyaları pániniń predmeti, maqseti
hám waziypaları.
2. Xabar túsinigi, xabardiń qásiyeti, xabardin tiykarǵı cipati, xabardiń
sintaktik, semantik hám pragmatik όlshewleri
3. Máǵlıwmatlardi kodlaw
4. Kompyuterdıń islew prinsipleri
Informatika páni informatsiyalardiń qásiyetlerin, texnikaliq qurallar
járdeminde adamzat xizmetiniń hár qiyli tarawlarinda olardi jazip kόrsetiw,
jiynaw,
qayta
islew
hám
jetkerip
beriwdiń
usillarin
úyretedi.
Informatikaniń
rawajlaniwi
elektron
esaplaw
texnikasiniń
(EEM)
rawajlaniwi menen tikkeley baylanisli. Jańa jetilisken EEM lerdiń dόretiliwi
informatikaniń rawajlaniwina qozǵaw salsa, όz gezeginde informatsiyani jiynaw
hám
qayta
islewdiń
jańa
sistemalari
EEM
niń
qollaniliwiniń
jańa
múmkinshiliklerin ashpaqta. Komp`yuter menen islese biliw uqipliliǵi házirgi
zaman adaminiń mádeniyatiniń bir elementi bolip qalmaqta.
Informatika
- informatsiyani jiynaw, saqlaw hám qayta islew, jetkerip beriw
nizamliqlarin úyretetuǵin pán dep qarawǵa boladi. Biraq informatsiyani jiynaw,
oni túrlendiriw, hám paydalaniwshiǵa beriw, algoritm hám EEM niń
járdemisiz múmkin emes. Sonliqtan informatika pániniń
quramin bir birinen
ajiratiw múmkin emes, tiǵiz baylanisqan úsh bόlekten,
texnikaliq qurallar
dan,
algoritmler
den
hám
informatsiyalar
dan
turadi
desek
orinli
boladi.
Informatsiyalıq texnologiyalar informatsiyalardıi jiynaw, saqlaw, uzatiw,
qayta islew usil hám qurallari jiyindisi.
Informatsiyalıq texnologiyasiniń kelip shiǵiwi hám rawajlaniwin
belgilewshi ishki hám sirtqi faktorlar bar bolip, olardi tόmendegishe
sipatlaw
múmkin
Ishki faktorlar-
bul informatsiyalardıń payda boliwi (jaratiliwi), túrleri,
qásiyetleri, informatsiyalar menen hár túrli ámellerdi orinlaw, olardi jámlew,
uzatiw, saqlaw hám t.b.
Cirtqi faktorlar -
bul informatsiyalıq tenologiyanıń texnikaliq-úskene
qurallari arqali informatsiyalar menen hár túrli waziypalardi ámelge asiriwdi
bildiredi.
Informatsiya sόzi latinsha INFORMATION sόzinen alinǵan
bolip
«túsindiriw», «talqilaw» degen maǵanani ańlatadi. Ol áhmiyetli úsh sipatqa iye
boliwi zárúr`
1. Informatsiya úyrenilip atirǵan nárse yamasa qubilisti hár tárepleme
toliq táriyiplewi, yaǵniy informatsiya toliq sipatina iye boliwi tiyis;
2. Informatsiya belgili maǵanada qunli boliwi kerek kerisinshe jaǵdayinda
onnan paydalaniw zárúrligi tuwilmaydi. Bul informatsiyaniń qunliliǵi sipatin
ańlatadi;
3. Informatsiya
isenimli boliw kerek, kerisinshe jaǵdayda oni qayta islewge
zárúrlik tuwilmaydi.
Biz, informatsiyani jiynawǵa, saqlawǵa, beriwge, qayta islewge hám
paydalaniwǵa bolatuǵinin bilemiz.
Informatsiyaniń
όlshem
birlikleri
.
Informatsiyaniń
kόlemin
όlshew
ushin bit hám baytlar menen bir qatarda, olarǵa qaraǵanda ádewir irirek
όlshem birlikler
de paydalaniladi
Kbit (bir kilobit)=2
10
=1024 bit Mbit (bir megabit)=220=1048576 bit (1 mln
bit)
1 Gbit (bir gigabit)=2
30
=1073741824 bit (millard bit)
1 Kbayt (bir kilobayt)=2
10
=1024 bayt (1 min bayt)
1 Mbayt (bir megabayt)=2
20
=1048576 bayt (1 mln.bayt)
1 Gbayt (bir gigabayt)=2
30
= 1073741824 (1 mlrd bayt)
Házirgi zaman xabar texnologiyasiniń keleshegi.
Jámiyetimizdiń hár
túrli tarawlari rawajlanip atirǵan búgingi kúnde xabarlardi tarawlar arasinda,
mekemeler arasinda almasiw máselesi jańadan - jańa texnika hám
texnologiyalardi qollaniw zárúrligin tuwdirmaqta.
Respublikamizdiń
ǵárezsizligi
hám
oniń
pútkil
dúńya
jámiyetshiliginde
abiroyi
όsip
baratirǵanliǵi
xabarlardi
tek
ǵana
mámleketimiz ishinde ǵana emes, bálkim dúńyadaǵi basqa mámleketler
menen
almasiw
máselesin
qoymaqta,
bul
xabarlar
respublikamizdiń
ekonomikaliq hám siyasiy jaǵdayin joqari kόteriwge qaratilǵanliǵi málim.
Uzaq
araliqlardan
televiziyaliq
kόrsetiwlerdi
qabillaw,
jetkerip
beriw,
yamasa dúńyadaǵi barliq mámleketler menen telefon baylanisin ámelge asiriw
ushin xizmet etetuǵin jerdiń jasalma joldaslariniń jumislari da komp`yuter hám
arnawli programmalarǵa tiykarlanǵanliǵi sir emes.
Bul ilimiy izertlew islerin dúńyada kόzge kόringen hám kόp tarawlarda
jetekshi orindi iyelegen Respublika Ilimler Akademiyasi janindaǵi {Kibernetika}
ilimiy - islep shiǵariw birlespesi ámelge asirilmaqta.
Belgili alim, V. K.
Qabulovtiń usinisı menen shόlkemlestirilgen bul ilimiy mákemeniń ilimpazlari
xaliq xojalaǵiniń hár túrli tarawlari: ekonomika, kosmos, biologiya,
meditsina,
awil-xojaliǵi, texnikaniń túrli tarawlarinda kibernetikaliq sistemalar jaratiw
baǵdarinda tinbay izleniwler alip barilmaqta.
