Reja: Yer osti suvlarining paydo bo’lishi va tasniflari

Download 1,34 Mb.

1 2 3 4

Bog'liq
Yer osti suvlarining paydo bo’lishi

Yer osti suvlari va ularning geografik xususiyatlari.
Yer osti suvlari gidrosferani tashkil etuvchilari orasida hajmi jihatidan Dunyo okeanidan keyin ikkinchi o’rinda turadi. Shuning uchun ularni o’rganish katta ilmiy-amaliy ahamiyatga ega.

Yer osti suvlarining paydo bo’lishi genezisi haqida turli davrlarda olimlar turlicha fikr-mulohazalar va farazlar(gipotezalar) bayon qilganlar. Hozirgi vaqtda ilmiy nuqtai nazardan asoslangan va shu tufayli mutaxassislar tomonidan qabul qilingan nazariyalar quyidagilardan iborat :
- E. Zyussining yuvenil nazariyasi ;
- A. F. Lebedevning kondensasion nazariyasi ;
- infiltrasion (sizib o’tish) nazariyasi ;
- relikt yer osti suvlari nazariyasi ;

Yer osti suvlari yuvenil nazariyasi avstraliyalik geolog olim E. Zyuss tomonidan ilgari surilgan va shu tufayli uning nomi bilan ataladi. Bu nazariyaga ko’ra yer osti suvlari qisman magmadan chiqadigan bug’larning sovushi va quyuqlashishi natijasida bo’ladi.

Kondensasion nazariyaga ko’ra yer osti suvlarining ma’lum qismi tog’ jinslari va tuproq gruntdagi bo’shliqlarga havo bilan kirib qolgan suv bug’larining sovigandan keyin kondensasiyalanib, suyuq holatga aylanishi natijasida paydo bo’ladi.
Infiltrasion (sizib o’tish) nazariyasi ko’ra yer osti suvlarining katta qismi yomg’ir, qor suvlari, daryolar, kanallar hamda ariqlardagi suvlarning yerga shimilishidan hosil bo’ladi. Bu fikrlar ancha ilgari aytilgan bo’lsa ham, uning nazariya sifatida shakllanishida A. F. Lebedevning xizmatlari kattadir.
Reliktr yer osti suvlari nazariyasining mohiyati shundan iboratki, unga asosan yer osti suvlarining ma’lum qismi qadimdgi zamonlarda dengiz yoki ko’llar ostidagi cho’kindi tog’ jinslarining bo’shliqlarida mavjud bo’lgan suvlar hisobiga hosil bo’ladi. Bunday suvlar “qolib ketgan” yoki “ko’milib qolgan” (relikt) suvlar deb ataladi.

1 2 3 4