Reja: Yer osti suvlarining paydo bo’lishi va tasniflari

Yuqorida bayon qilingan nazariya va gipotezalarga mos ravishda yer osti suvlari quyidagi guruhlarga bo’linadi :

vadoz yer osti suvlari ;

yuvenil yer osti suvlari

sedimentasion yer osti suvlari.

Vadoz yer osti suvlari, ya’ni yerning ustki qatlami po’stidagi suvlar o’z navbatida 3-4 ga bo’linadi :

infiltrasion yer osti suvlari

inflyuasion yer osti suvlari

kondensasion yer osti suvlari.

• Infiltrasion yer osti suvlariga donador tog’ jinslari orasidan shimilib, yer ustiga o’tgan suvlar kiradi.
• Inflyuasion suvlariga esa tog’ jinslaridagi yorqin va bo’shliqlar orqali yer ostiga o’tadigan suvlar kiradi.
• Yer osti yoriqlari va bo’shliqlarida uchraydigan bug’ ko’rinishidagi nam havoning kondensasiyalanishi natijasida kondensasion yer osti suvlari hosil bo’ladi.
• Vadoz suvlar yer kurrasida suvning umumiy aylanishida faol ishtirok etadi, aniqrog’i ular yer yuzasidagi suv havzalari hamda atmosferadagi namlik bilan chambarchas bog’langan.

• Yuvenil yer osti suvlarining kelib chiqishi magmatik va metamorfik jarayonlar bilan bog’liqdir. Bu guruhdagi yer osti suvlari vodorod (H) va kislorod (O2) molekulalarining qo’shilishidan hosil bo’lgach, tabiatda suvning aylanishida biirinchi marta ishtirok etadi.
• Sedimentasion yer osti suvlari yuqorida qayd etilganidek uzoq vaqt davomida suvning tabiiy aylansihida qatnashmasligi mumkin.
• Tabiatda kelib chiqish sharoitiga ko’ra, bir turli bo’lgan yer osti suvlarini ajratish mushkul. Chunki bir geolog strukturaning geologik tarixi mobaynida yer osti suvlarining to’yinishida yuqorida qayd etilgan har uch guruh suvlari ham qatnashishi mumkin.
• yer osti suvlari joylashishi, sharoitiga qarab tuproq suvi, grunt suvi hamda qatlamlar orasidagi (bosimli) suvlarga bo’linadi. Shu bilan birga tuproq grunt suvlari ham qatlamlar orasidagi suvlar ham tog’ jinslarining g’ovaklari, yoriqlari hamda karst bo’shliqlarida bo’lishi mumkin.
• Yer qobig’ining yuza qismi yer osti suvlarining taqsimlanishiga qarab ikki zonaga – aerasiya va to’yinish zonalariga bo’linadi. Aerasiya zonasida tog’ jinslari g’ovaklari suv bilan to’la qoplanmagan bo’lib, u yerda atmosfera havosi mavjud bo’ladi. To’yinish zonasida esa tuproq va tog’ jinslari bo’shliqlari suv bilan to’lgan bo’ladi.

• Yer yuzasiga yaqin bo’lgan tuproq qatlamida joylashgan va odatda mavsumiy ravishda bo’ladigan suvlar tuproq suvlari deb ataladi. Bunday suvlarning asosiy manbai yog’in-sochin hamda atmosferadagi namlikdir. Shuning uchun ham ular yilning namlik ko’p bo’lgan mavsumlaridagina hosil bo’ladi. Tuproq suvlari boshqa yer osti suvlariga qaraganda anchagina yuqorida joylashgan va ulardan suvsiz yoki sal nam qatlam-aerasiya zonasi bilan ajralgan bo’ladi.
•