Режа: Янги давр ва психология. Психологиянинг предмети. Психологиянинг тармоқлари

МАВЗУ: ПСИХОЛОГИЯ ФАНИНИНГ ПРЕДМЕТИ, МАҚСАДИ, ВАЗИФАЛАРИ ВА ИЛМИЙ ТАДҚИҚОТ МЕТОДЛАРИ


Режа:

1. 
   Янги давр ва психология.
   
2. 
   Психологиянинг предмети.
   
3. 
   Психологиянинг тармоқлари.
   

1. Янги давр ва психология. Психология сохасида мукаммал дарсликлар ёзила бошлаган даврга сал кам 160 йил бўлди. Шу давр ичида жуда кўплаб илмий тадқиқот натижаларини ўз ичига олган монографиялар, дарсликлар, қўлланмалар ёзилди. Лекин, бу билан фаннинг жамият хаётида тутган ўрни жуда ошиб кетди, деб бўлмади. Сабаби, психология сохасида фаолият кўрсатган барча олимлар кўпроқ диққатларини мавхум шахс ва индивидуал психологияга қаратдилар. Вахоланки, инсон, унинг баркамоллиги, жамият тараққиётига бевосита таъсири масаласи ўтиб бораётган асримизнинг охирига келиб, ўта долзарб ва мухим муаммолар қаторидан жой олди.
2. Психологиянинг предмети. “Психология” сўзи иккита грек сўзларидан - “psyche” - жон, рух ва “logos”- таълимот, илм сўзларидан иборат бўлиб, анъанавий маънода инсон рухий дунёсига алоқадор барча ходисалар ва жараёнлар унинг предметини ташкил этади. Бошқача қилиб айтганда, психологиянинг предмети хар биримизнинг ташқи оламни ва ўз - ўзимизни билишимизнинг асосида ётган жараёнлар, ходисалар, холатлар ва шаклланган хислатлар ташкил этади. Психология бўйича адабиётларда унинг предметини қисқача қилиб, психикадир, деб таъриф беришади. Психика - бу инсон рухиятининг шундай холатики, у ташқи оламни (ички рухий оламни хам) онгли тарзда акс эттиришимизни, яъни билишимиз, англашимизни таъминлайди.

ПСИХИКАНИНГ НАМОЁН БЎЛИШ ШАКЛЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ЎЗАРО БОҒЛИҚЛИГИ

ПСИХИК ЖАРАЁНЛАР

ПСИХОЛОГИК ХОЛАТЛАР

ШАХСНИНГ ХУСУСИЯТЛАРИ

БИЛИШ ЖАРАЁНИ	ХИССИЙ - ИРОДАВИЙ	ИНДИВИДУАЛ-ЛИК
Сезгилар	Эмоциялар	йўналишлар
Идрок	эътиқодлилик	темперамент
Хотира	бардамлик	характер
Тафаккур	тетиклик	қобилиятлар
Хаёл	апатия	иқтидор
Нутқ	қизиқувчанлик	ақлий салохият
Диққат	хайратланиш	хулқ мотивацияси
	ишончлилик	иш услуби
	ижодий рухланиш	масъулият

Демак, қисқа қилиб, психологиянинг предмети конкрет шахс, унинг жамиятдаги хулқ - атвори ва турли фаолиятларининг ўзига хос томонларидир, деб таърифлаш мумкин.

3. Психологиянинг тармоқлари. Психологиянинг алохида тармоқларини дифференциация қилиш энг аввало ишлаб чиқаришдаги инсон фаолияти кечадиган сохалар ва уларнинг вазифаларидан келиб чиқади. Қозирги даврга келиб психологияни инсон шахси хақидаги энг муқим фанлардан бири сифатидаги ақамиятини қамма тан олмоқда. Инсон шахснинг эса бевосита кириб бормаган соқасини топиш қийин. Психология иқтисод, педагогика, фалсафа,мантиқ, социология ва бошқа ижтимоий-гуманитар фанлар билан алоқадор фан қисобланади. Чунки қамма соқада инсон шахси фаолият кўрсатар экан, қар бир соқада ишни самарали ташкил этиш, олиб бориш учун кишилар психологиясини, шахслараро муносабатлар психологиясини, одамларнинг турли вазиятлардаги хулқ-атвор нормаларини билиш ва шунга кўра иш олиб бориш муқимдир. Шунинг учун хозирги давр мутахассислари психологик билимлардан бохабар бўлишлари лозимдир.
Психологиянинг 300дан ортиқ тармоқлари фан сифатида ривожланаётганлиги қозирги кунда психологиянинг фанлар тизимида янада мустақкамланаётганлигидан далолат беради:
- умумий психология;
- педагогик психология;
- ёш давр психологияси;
- ижтимоий психология;
- меҳнат психологияси;
- инженерлик психологияси;
- юридик психология;
- ҳарбий психология;
- савдо психологияси;
- тиббиёт психологияси.