Reja: Tilshunoslik fanining o'rganish obyekti, maqsadi va vazifalari

3. Tilning paydo bo'lishi, shakllanishi va rivojlanishi.
Til – inson hayotidagi buyuk jumboqlardan biridir.



Tilning paydo bo`lishi haqidagi diniy qarashlar:
Tilning paydo bo`lishi tўg`risida qator farazlar (gipotezalar) mavjud bo`lib, ularning birortasi ham asoslanmagan, zero ushbu hodisaning uzoq o`tmishda sodir bo`lgani va uni tiklab, qaytadan tadqiq qilishning iloji yo`q.
Turli xalqlar dinlarida tilning Xudo yoki ilohiy donishmandlar tomonidan yaratilgani qayd qilinadi.

B u qiziq!

Tarixda yuqoridagi kabi shafqatsiz tajribalar ko`p o`tkazilgan. Eramizning birinchi asrida yashagan rimlik ritorika o`qituvchisi Kvintilian guvohlik berishicha, “o`tkazilgan tajribaga asosan gung enagalar tomnidan kimsasiz joylarda tarbiya qilingan chaqaloqlar ba'zi so`zlarni talaffuz qilsalarda, ularni bog`lab gapira olmaganlar”.

Xuddi shunday tajribalarni ba'zi hukmdorlar ham takrorlashgan: XIII asrda Germaniya imperatori Fridrix II (natijada bolalar nobud bo`lishgan), XVI asrda esa Shotlandiyada Jeyms IV (bolalar qadimgi yaxudiy tilida gapira boshlashgan - tajriba sofligi saqlanmaganligi aniq) va Hindistonda Jaloliddin Akbarshoh (bolalar imo-ishoralar bilan muloqot qilishgan, ya'ni bir umrga soqov bo`lib qolishgan).


Antik davr qarashlari
Tilning paydo bo`lishi to`g`risidagi zamonaviy nazariyalarga qadimgi grek faylasuflarining qarashlari asos bo`lgan. Ushbu masala yuzasidan ilgari surgan g`oyalariga ko`ra ular ikki guruhga bo`linishgan:
1. “Fyusey” nazariyasi (fusei - grekcha “tabiatga xos”) tarafdorlari (xususan Geraklit) tilning tabiiylik xususiyatini e'tirof etib, narsalarga nomlar tabiat tomonidan belgilab qo`yilishini ta'kidlashadi, vaholanki ilk tovushlar nomlariga mos bo`lgan narsalarni ifodalagan.
2. “Tesey” nazariyasi (thesei - “kelishish, o`rnatish”) tarafdorlari (masalan Demokrit va Aristotel) narsalarga nomlar kishilarning ongli kelishuviga asosan berilishini, agar narsa va nom o`rtasida tabiiy bog`liqlik bo`lganda, bir narsa qayta nomga ega bo`lmas edi. Masalan, Aristokl tarixga Platon (keng yelkali) nomi bilan kirib kelgan.
3. Stoiklar falsafiy maktabi vakillari (xususan Xrisip) ham nomlar tabiatdan yuzaga kelganligini ta'kidlaydilar (ammo fyuseylar kabi avval boshidan tabiat tmomnidan berilgan deb hisoblamaydilar). Ularning fikricha, so`zlar mantiqiy asosga ega, ularning ba'zilar taqlidga asoslangan, ba'zilari esa hissiyotga ta'sir qilishiga muvofiq yangraydi. Masalan, asal (mel) so`zi yoqimli eshitiladi, chunki shirin ta'mga ega, xoch (crux) so`zi qattiq, chunki unga insonlarni mixlashgan. Keyin paydo bo`lgan so`zlar esa kishilarning assotsiativ tasavvuri yoki ma'no ko`chirishi tufayli yuzaga kelgan.