Reja: Ta’limda axborot texnologiyalari fanining predmeti, maqsadi va vazifalari

Axborotning o’lchov birliklari 

Uzunlik,  massa,  vaqt va  boshqalarni o’lchash  uchun  asbob  va  o’lchash  usullari o’ylab 

topilgan. Ma’lumotdagi axborot mikdorini qanday bilish mumkin? 

Ikkilik  ma’lumotlar  uchun  bunday  sonli  o’lchov  sifatida  ma’lumotdagi  bitlar 

sonidan foydalaniladi. Ushbu mikdor ma’lumotning axborot xajmi deb ataladi.  

Bit  va  baytlardan  xotiraning  sig’imini  o’lchash  va  ikkili  ma’lumotlarni  uzatish 

tezligini  o’lchash  uchun  foydalaniladi.  Uzatish  tezligi  bir  sekundda  uzatiladigan  bitlar 

soni bilan o’lchanadi (masalan 19200 bit/s). 

Ikkilik ma’lumotlarda axborotning mikdorini o’lchash uchun bit va baytlardan tashqari 

quyidagi kattaroq birliklardan xam foydalaniladi: 

1 k bit = 2

10

=1024 bit. 

---

1 M bit = 2

20

=1048576 bit 

1 g bit = 2

30

=10

9

bit=1 mld bit 

1 k bayt =2

10

=1024 bit 

1m bayt =2

20

=1048576 bit 

1 g bayt =2

30

=10

9

bit= 1 mld bit 

1 tera bayt=1 Тb=2

43

 bit, 

1 peta bayt=1 Pb=2

53

 bit, 

1 eksa bayt=1Eb=2

63

 bit 

Mashina xotirasi yacheykalardan iborat bo’lib, ularga bitta son yoki komanda yozilishi 

mumkin.  Xotira  yacheykalari  0  dan  N-1  gacha  nomerlangan  bo’lib,  bu  nomerlar 

yacheyka  adresi  deyiladi.    Xozirgi  zamon  mashinalarida  yacheykalar  soni  2048  dan 

tortib  130972  gacha  yoki  undan  ortiq  bo’lishi  mumkin.  Xar  bir  xotira  yacheykasi  o’z 

o’lchamiga  ega  bo’lib,  unga  qarab  komanda  tuzilishlari  xam  xar  xil  bo’ladi.  Xar  bir 

komanda asosan 2 qismdan iborat. amal kodi, adreslar maydoni. Adreslar soniga qarab 

EXM lar 1 adresli, 2 adresli, 3 adresli bo’lishi mumkin. 

Arifmetik amallar kodlari: 

001 - qo’shish 

002 - ayirish 

003 – ko’paytirish 

004 – bo’lish 

To’xtatish  komandasi  maxsus  bo’lib,  uning  kodi  017  bo’ladi.  Har  qanday  axborotni 

katta  bo’lmagan  oddiy  qismilarga  bo’laklarga  bo’lish  mumkin.  Masalan,  matn 

harflardan va belgilardan, son raqamlar ketma-ketligidan iborat bo’ladi. Harf-bu matnli 

axborotlarning, raqam esa – sonlarning elementlar bo’ligidir.