Reja: So‘zlarning qo‘shimchalar, yordamchi so‘zlar, teng bog‘lovchilar yordamida bog‘lanishi

Vositali to’ldiruvchi – hokim so’zning kimga? nimaga? kimdan? nimadan? kim uchun? nima uchun? kim haqida? nima haqida? kim bilan? nima bilan? kabi so’roqlariga javob bo’lib keladigan kengaytiruvchilaridir. Vositali to’ldiruvchi jo’nalish, chiqish, ba’zan o’rin – payt kelishiklari yoki uchun, bilan, orqali, xususida, to’g’risida kabi ko’makchilarni olgan so’zlar yoki so’z birikmalari bilan ifodalanadi.

Qizg’ish – pushtidan to’qroq, qizildan ochroq rang.

Azamat – futbolchilarimizga sardor.

Bekorchidan xudo bezor.

Beshga uchni qo’shsak, sakkiz bo’ladi.

Kitob ikki qismdan iborat.

Otdan baland, itdan past.

Ochko’z – molga qul, saxiy – elga hokim.

So’rashdan uyalma, bilmaslikdan uyal.

Chaqmoqning yalt – yultidan bola qo’rqdi.

Chizmani kitobdan daftarga ko’chirdim.

Yutuq kutganimizdan ziyodroq bo’ldi.

Yaxshiga yondash, yomondan qoch.

To’diruvchilar, boshqa gap bo’laklari kabi, birikmali holda ham qo’llaniladi:

Men uning go’zal siymosida qalbim ko’zgusini, visol orzusini, umidim gulshanini ko’rardim.

O’qituvchining pedagogik mahorati u tarbiyalagan shogirdlarining bilimdonligi bilan o’lchanadi.

O’qituvchida zilol chashmadek tuganmas mehr va bilim bo’lmog’i kerakligini unutmang.

Bola bir guruh jangchilarni botqoqlikdan xatarsiz o’tkazib qo’yganini aytdi.

To’ldiruvchilar yordamida aytilmoqchi bo’lgan fikr ravshanlashadi: Oyni etak bilan yopib bo’lmas. Odam mehnatda sinaladi. Bu gaplardagi etak bilan va mehnatda bo’laklari yordamida so’zlovchining niyati to’la ochilgan.

To’ldiruvchilarga misollar:

1. Elga el qo’shilsa – davlat, eldan el ketsa – mehnat.

2. U Ikromjonni frontga ana shunday kuzatib qolgan edi.

3. Bu kitobni ukam uchun oldim.

4. Yaxshini maqtagan yarashur, yomonni maqtagan adashur.

5. Ko’rganni eshitgan yengibdi.

6. Qiy – chuv bilan ularni yengib bo’lmaydi.

7. Birni birov beradi, ko’pni – mehnat.

To‘gridan to‘g‘ri kesimga tobe bog‘lanib kelgan to‘ldiruvchilar mustaqil to‘ldiruvchilar sanaladi.

Kesim vazifasida kelmagan, bunday to‘ldiruvchilar o‘zi bog‘langan fe’l bilan bog‘langan to‘ldiruvchilar nomustaqil to‘ldiruvchi hisoblanadi.