Reja: O‘zbekiston Respublikasi kadrlar tayyorlash milliy dasturini talablari

E_A = h_T E , (5.1)

bu erda, ht – antennani ta’sir etuvchi balandligi,

E – elektromagnit maydon kuchlanganligi.

EA – RQQQ sezgirligi.

Sezgirlik, radiopriyomniklarning signalni kuchaytirish koeffitsienti va ichki shovqinlarga bog‘liq bo‘ladi. Kuchaytirish koeffitsienti qanchalik katta bo‘lsa, sezgirlik shunchalik yuqori bo‘ladi. Lekin foydali signal bilan bir vaqtda ichki shovqinlar ham

kuchaytiriladi. Buning oqibatida shovqin signalining amplitudasi foydali signal amplitudasiga teng, ayrim paytlarda undan katta bo‘lib ketishi ham mumkin. Bunday paytlarda sezgirlik xaddan tashqari susayib ketadi. CHunki foydali signal o‘rnini shovqin signallari qoplab oladi.

Zamonaviy radiopriyomniklarda sezgirlik mikrovolt va uning ulushlari doirasidadir. Bunday sezgirlikka ko‘p pog‘onali kuchaytiruvchidan foydalanish tufayli erishiladi.

Radiopriyomniklarning tanlovchanligi. Radiopriyomniklarning tanlovchanligi deb ularning elektromagnit to‘lqinlari orasidan foydali to‘lqinlarni ajratib olish qobiliyatiga aytiladi. Tanlovchanlik bir necha turlarga bo‘linib, ular orasida eng muhimi va ko‘proq amaliyotda qo‘llaniladigani chastota bo‘yicha tanlovchanlikdir.

Radiopriyomniklarning chastota bo‘yicha tanlovchanligi deb, tashuvchi chastotali elektromagnit to‘lqinlari orasidan kerakli chastota signallarini ajratib olish qobiliyatiga aytiladi. CHastota bo‘yicha tanlovchanlik radiopriyomniklarning amplituda –

chastotaviy xarakteristika (ACHX) sidan topiladigan tanlovchanlik koeffitsienti orqali baholanadi. Radiopriyomniklarning ACHXsi 5.2-rasmda ko‘rsatilgan. Bu xarakteristika kuchaytirish koeffitsienti bilan kirish signalining chastotasi orasidagi bog‘lanishni ko‘rsatadi. Xarakteristikadan shu narsani ko‘rish mumkin–ki, kirish signalining

turli chastotalarida kuchaytirish koeffsitsienti turlichadir. Kuchaytirish koeffitsientining eng katta qiymati rezonans chastotasi f0 ga to‘g‘ri keladi

5.2 – rasm. Radiopriyomniklarning ACHX si.

Demak, rezonans orqali kerakli signalni ajratib olish mumkin ekan. Qolgan chastotalarda kuchaytirish koeffitsienti kichik qiymatlidir. Bu kichik kuchaytirish koeffitsienti natijasida kuchaygan signallar shovqin signallari deb ataladi. Odatda bu signallarning ta’sirini yo‘qotishga harakat qilinadi. Bu shovqin signallari qanchalik ko‘p yo‘qotilsa radiopriyomniklarning tanlovchaligi shunchalik ortadi. Tanlovchanlik koeffitsienti quyidagicha ifoda etiladi:
σ_t= K_o/ KΔf , (5.2)

bu erda, Ko - rezonans paytidagi kuchaytirish koeffitsienti,

KΔf = Ko/ σ_t - shovqin signali chastotasi bo‘yicha kuchaytirish koeffitsienti.

Radiopriyomniklarning ishchi chastotalar diapazoni. Ishchi chastotalar diapazoni minimal f_min va maksimal f_max chastotalar oralig‘i bilan belgilanadi va radiopriyomnik shu oraliqdagi chastotalardan biriga sozlanadi. Radioeshittirish uchun radiopriyomniklarning ishchi chastotalar diapazoni 5.1 - jadvalda keltirilgan.

CHastotalar diapazoni	Uzun to‘lqinlar
150-402 kGs	Uzun tolqinlar
525-1605 kGs	O’rta tolqinlar
3.2-26.1 MGs	Qisqa tolqinlar
65.4-73 MGs	I - Ultraqisqa to‘lqinlar
87.5-108 MGs	II - Ultraqisqa to‘lqinlar

Bu erda alohida aytish kerak-ki, radioeshittirishda qisqa to‘lqinlar diapazonida chastotalar hammasi ishlatilmaydi. Faqatgina ba’zi bir chastotalar oralig‘i ishlatiladi.

Radiopriyomniklarning halaqitga bardoshlik koeffitsienti.

Radiopriyomniklarning bu parametri ularning turli shovqinlar ta’siri ostida uzatilayotgan foydali axborotlarni aniq va ravon qabul qilishni taminlay oladigan qobiliyati bo‘lib, u signallarni to‘g‘ri qabul qila olish ehtimoli bilan baholanadi. Bu xarakteristik ko‘rsatgich maxsus radiopriyomniklarda katta ahamiyatga ega.

Radiopriyomniklarning eshittirish sifati. Bu xarakteristik parametr radiopriyomniklar qabul qilayotgan signallarning buzilish darajasi bilan aniqlanadi.