Reja: O‘zbekiston Respublikasi kadrlar tayyorlash milliy dasturini talablari

RADIOQABUL QILUVCHI

44-Ma’ruza
QURILMALAR (RADIOPRIYOMNIKLAR) HAQIDA UMUMIY

TUSHUNCHALAR

Radiopriyomniklar vazifasi, ishlash prinsipi va turlari Radiopriyomniklar qabul qiluvchi antennadan kerakli radiosignallarni ajratib olish, kuchaytirish, o‘zgartirish va axborot signallariga aylantirib chiqish qurilmasiga berish uchun mo‘ljallangan.

«Radio» so‘zi «radiatsiya» so‘zidan olingan bo‘lib, u «nurlanish» degan ma’noni anglatadi. SHu sabab, qo‘lingizdagi ushbu qo‘llanmani «radio to‘lqinlarni qabul qiluvchi qurilmalar» deb atalsa xam bo‘ladi. Ammo ko‘pgina o‘quv qo‘llanmalarida u «radiopriyomniklar» deb nomlangan. Bu an’anadan chetga chiqmagan holda kelgusida radiopriyomnik yoki priyomnik atamasi ishlatiladi.

Radio qabul qiluvchi qurilmalar (RQQQ) elektromagnit to‘lqinlarni qabul qilish, ularni o‘zgartirish, kuchaytirish, tarkibidan foydali axborotlarni ajratib olish uchun xizmat qiladi. Bunday vazifalarni amalga oshiradigan qurilmalar asosan uchta tarkibiy qismdan iborat bo‘ladi (5.1.- rasm).

5.1 - rasm. Radiopriyomniklarning tarkibiy qismlari:

1 - antenna; 2 – priyomnik; 3 - chiqish qurilmasi.

Antenna eletromagnit to‘lqinlarni qabul qilish va ularni elektr signallariga aylantirib berish uchun xizmat qiladi. Priyomnik, antenna qabul qilgan signallarni boshqa turga aylantirib kuchaytiradi va ularni chiqish qurilmasiga uzatish uchun xizmat qiladi. CHiqish qurilmasi qabul qilgan signallarni qurilmaga qo‘yilgan vazifaga mos ravishda ovozga, tasvirga yoki oldindan qo‘yilgan biror shartli axborotga aylantirib

beradi. CHiqish qurilmasini qurilmalarning vazifasiga mos ravishda tanlanadi. Masalan, radioeshittirish, televizion eshittirish, radiotelefon, radiotelegraf va h.k. qurilmalarga chiqish qurilmasi sifatida telefon, radiokarnaylar ishlatiladi. Radiolokatsiya va televizion eshittirishlarda ishlatiladigan qabul qiluvchi qurilmalarda esa chiqish qurilmasi sifatida elektron-nur trubkalari ishlatiladi.

Radiopriyomniklar radioaloqa va radioeshittirish kabi turlarga bo‘linib, professional radioqabul qiluvchi qurilmalar, radioaloqa, radiolokatsiya, radionavigatsiya va hokazolarda maxsus texnik vazifalarni bajarish uchun ishlatiladi. Radioeshittirish va televizion eshittirishlarida tovush va tasvir signallarini qabul qilishda ishlatiladi.

Radiopriyomniklarning belgi va sifatlariga qarab ularni quyidagi turlarga bo‘lish mumkin:

- vazifasiga ko‘ra maxsus (radioaloqa, radiolokatsiya, radionavigatsiya va boshqalar), televizion va radioeshittirish hillari;

- sxemasiga ko‘ra to‘g‘ridan to‘g‘ri kuchaytiradigan va supergeterodinli;

- tashkil etuvchi asboblariga qarab, tranzistorli, lampali yoki integral mikrosxemali;

- signallarni qayta ishlash usuliga qarab amplituda, chastota, faza yoki impuls modulyasiyali;

- tuzilishiga qarab, ular statsionar, ko‘chma va mobil bo‘lishi mumkin.