Режа: Кириш Фаннинг мақсади ва вазифаси


Транспортнинг пайдо булиши ва тараккиёти



Download 111,5 Kb.
bet4/7
Sana30.06.2022
Hajmi111,5 Kb.
#719964
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Транспорт корхоналари курсатадиган хизматларни хисобини юритиш

1.2. Транспортнинг пайдо булиши ва тараккиёти. Транспорт инсоннинг жисман мавжуд булиши учун бевосита зарур восита булиб, у кишилик жамияти тарихи билан чамбарчас богликдир. Мехнат куроллари ва воситалари (инсон шулар воситасида табиатга таъсир курсатади) хамда кишиларнинг бир ердан иккинчи ерга кучириб туришисиз бирон истеъмол махсулоти яратиш мумкин эмас.
Ибтидоий жамоа тузуми даврида одамлар узларининг транспортга булган эхтиёжларини оддий воситалар билан кондирганлар. Уша даврда одамлар узларига зарур булган озукаларни, мехнат воситаларини, кийим-кечак тайёрлаш ёки кулай уй-жой шароити яратиш учун зарур булган материалларни узлари кутариб ташиганлар ёки судраганлар.
Мулкчиликнинг пайдо булиши давлатни юзага келтирди, хамда транспортга булган эхтиёжларини янада оширди. Яратилган буюмларни алмаштириш ва савдо-сотикни ривожланиши, бож ва бошка шу каби туловлар йигиш, боскинчилик ва мудофаа урушлари денгиз транспортини тез ривожланишига олиб келди.
Денгиз транспортининг такомиллашуви билан бирга дарё транспорти хам пайдо булди ва ривожланди. Катта-катта шахарларни, давлатларни, кабила истикомат киладиган жойларни бирлаштирувчи карвон йуллари, шунинг билан бирга ташишни енгиллаштирувчи юк ташиш шотилари ва ченалари пайдо була бошлади. Бундай шотилар ва ченаларни йирик хайвонлар тортарди. Кейинчалик юкни кучириш учун юмалок гулалардан фойдаланилди. Бу гулалар транспорт яратилишига куйилган кадам эди. Гилдирак инсоният яратган энг буюк ихтиро эди, чунки у неча минг йиллардан буён инсониятга хизмат килиш билан курукликдаги транспорт турлрига асос була олди.
Сотишга мулжалланган товарларнинг орта бориши транспортга булган эхтиёжни устирди. Шу сабабли мамлакатларда юк ташиш учун денгиз ва дарё, йул ва сув иншоотларини кенгайтириш ишларига катта ахамият берила бошлади.
ХVIII асрнинг иккинчи ярмида техника сохасидаги кескин узгариш, машина оркали ишлаб чикариш савдо-сотикни усишга катта таъсир курсатди.


3. Турли транспорт тизимларини шаклланиш жараёнлари.
Саноатнинг ривожланиш билан бир каторда транспорт хам янги олинган техника талаби асосида ривожлана бошлади. Буг кучи воситасида табиат инжикликларига боглик булмаган ва назарий жихатдан хар кандай кувватга эга була оладиган транспорт воситаларини яратиш имконияти тугилди. Натижада биринчи буг кемалари, паравозлар, курукликда юрувчи буг машиналари, кейинчалик буг самолётлари яратилди.
Бора-бора юк ва йуловчи ташувчи транспорт хужаликнинг мустакил тармогига айлана бошлади. Бундай мустакил транспорт корхоналари хар кандай мижозларга ва йуловчиларга маълум тулов эвазига хизмат курсатар эди.
Темир йул транспорти 1834 йилда талантли рус крепостной механиклар ота-бола Е.А ва М.Е. Черепановлар томонидан Нижний- Тягель заводида курилган ва паравоз тортиш ёрдамида биринчи темир йулда ишлаши бошланади.
Бу 16 тонна юк тортиш кувватига эга эди. 1851 йил Петербург -Москва 611 кмли икки изли темир йул ишга туширилган. Бу темир йулда куприклар, путепроводлар, йуловчи бекатлари ва деполар курилди.
1913 йилга келиб рус денгиз флотида 3700 та кема булиб, уларни умумий юк кутариш кобилияти 1334 минг тонна эди.
Транспортнинг энг мухим турларидан бири автомобиль транспорти ХIX асрдан бошлаб пайдо була бошлади. Автомобиль саноати ХХ аср бошларида пайдо булди ва тез ривожланди. Биринчи марта Орёл шахрида 1909 йилда 5 та автомобиль йигилди.
Биринчи булиб хавода учувчи самолёт рус олими ва ихтирочиси Александр Федорович Можайский томонидан яратилди.
Трубопроводлар суюк махсулотларни транспортировка килишда кадимдан кулланилади. Бунда археологлар томонидан Самарканд шахрида сунъий сув узатгич кувури топилган. Нефтни транспортировка килиш учун биринчи марта 6,5 минг километрли узунликдаги трубопровод 1865 йили АКШда курилган. Россияда Д.И.Менделеев ташаббуси билан 1897-1907 йилларда Боку ва Батуми шахарлари уртасида керосин юбориш учун мулжалланган 850 кмли биринчи магистрал трубопровод транспорти курилган эди. Кейинчалик Грозний шахри билан Махочкала уртасида узунлиги 1253 км нефт узатгич ва бошка нефт узатгичлар курилди.

Download 111,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish