Режа: Инбридинг ва ундан чорвачиликда фойдаланиш

Қариндош урчитишнинг зарарли таъсири инбред депрессия ёки инбред дегенерация деб айтилади.
- Кариндош урчитиш натижасида олинган қайвонларда тухум ҳужайраларининг ва оталанишнинг кам бўлиши.
- Эмбрионал ўлимнинг кўплиги ва пуштдорликнинг камайиши аниқланган. Инбред ҳайвонларда конституциянинг бўшлиғи, касалликларга чидамлиликни пасайиши ва ўлимнинг кўпайиши кузатилган.
- Кўп ҳолларда летал ва ярим летал генларнинг гомозигот ҳолига ўтиши натижасида инбред ҳайвонларда майиб, мажрух организмлар туғилади.
- Инбред ҳайвонларда мода алмашиш жараёни нормал бўлмайди, улар бошқа ҳайвонларга нисбатан кам маҳсулот беради. Мисол: С.Райт денгиз чучқаларидан 30 бўғин инбред организмлар олган, тажрибадаги 35 линиядан 27 таси ҳалок бўлган. Тирик қолишлари ҳам тирик вазни ҳаётчанлик, пуштдорлик ва туберкулёз касалликларга чидамлилиги камайган. Қон аралаш инбридинг жуда ёмон оқибатиларга олиб келади.


2-масала. Гетерозис ва унинг генетик асослари
Гетерозис биринчи марта 1760 йилда И.Г.Кельрейтер томонидан аниқланган. Аммо шунга қарамасдан машҳур генетик олим Х.Хатт айттандек генетика фанининг катта бир сири бўлиб келмоқда. Қариндош бўлмаган ҳайвонларни жуфтлашда инбред депрессияга қарама- қарши хусусият -гетерозис қилиб чиқади. Бу айниқса чатиштириш ва дурагайлашда яхши кўринади. Гетерозис тушунчасини 1914 йилда Америка олими А. Шелл фанга киритган.
Гетерозис бу дурагайлик қувватани авлод кучидир. Бошқача қилиб
айтганда гетерозис - авлодларни белги хусусияти бўйича ота-оналаридан
устунлигидир. Гетерозис асосан биринчи ва қисман иккинчи бўғинда бўлади.
Гетерозис умумий ва хусусий бўлади. Умумий гетерозисда тана массасининг, умумий физиологик хусусиятларининг, ўсиш ва энергиясининг ошиши рўй беради. Хусусий гетерозис эса айрим белгиларнинг (сут, жун, тухум, тирик вазн) ошиши кузатилади. Гетерозис қадимдан маълум. Мисол: хачир от ва эшакдан қарийиб 2 баровар узоқ яшайди, жуда кучли ва чидамли ҳайвон ҳисобланади. Гетерозис чорвачиликнинг ҳамма тармоқларида ҳам катта аҳамиятга эга. Ундан фойдаланиш чорвачилик тармоқларида саноат чатиштиришнинг асоси бўлиб келмоқда.
Саноат чатиштириш паррандачиликда, айниқса 70-90 кунлигида сўйиладиган гўшт йўналишидаги жўжа-хўрозлар (бройлер)ни етиштиришда кенг қўлланилади. Англияда, 50% АҚШ-70%, Голландияда 76%, Австралияда қарийиб 100% парранда гўшти дурагай жўжалардан яъни гетерозис ёрдамида олинади. Улар 10-15% юқори оғирликка эга бўлади. Тухум йўналишдаги зотларни ўзаро чатиштириш натижасида олинган товуқлар соф зотга нисбатан йил давомида 20-30 дона кўп тухум берган. Саноат чатиштириш натижасида олинган бузоқларни 10-18 ойликдаги тирик вазни, соф зотга нисбатан 50-80 кг оғир бўлиши исботланган. Улар 1 кг семириш учун 6,5-6,7 озиқа бирлиги сарфлайди, сўйим чиқими 57-63% .
Турлараро ёки авлодлар аро дурагайлашдан олинган ҳайвонларда ҳам гетерозис кучли бўлади.