|
Umurtqa pog‘onasining SHikastlanishi-qurilish, tog‘da ishlovchilar, qishloq xo‘jalik ishlarini bajarayotganlar, sportchilar orasida uchrashi mumkin. Umurtqa pog‘onasi yopiq va ochiq sinishi mumkin.
Belgilari: singan soxaning shishib qolishi, og‘riq, harakatsizlik va b. Ko‘pincha to‘liq va qisman falajlik (parez va gemeparez), sezuvchanlikning yo‘qolishi, chanoq a’zolari faoliyati buzilishi kuzatiladi.
BTYO. Bemorni qimirlatmasdan kasalxonaga jo‘natiladi. Uzoq vaqt o‘rinda yotish, tortib qo‘yish, gipsli korset, davolash fizkulturasi, fizioterapiya va boshqa usullardan foydalaniladi.
Kuyish, sovuq urishi, elektr tokidan shikastlanish,
suvga cho`kish
Reja:
1.Kuyish.
2.Sovuq urish.
3.Elektr tokidan shikastlanish.
4.Suvga cho‘kish.
Kuyish.Yuqori harorat, kimyoviy moddalar, nurlar ta’sirida shikastlanishdir.
Sababi. Qaynoq suv, olov, yonib turgan gaz, bug‘, kislota, ishqor, quyosh nuri, radioaktiv nurlar.
Belgilari. Kuyish to‘rt darajada bo`ladi:
I-daraja - teri qizaradi, shishadi, achishadi, og`riydi;
II-daraja - kuygan terida har-xil kattalikdagi ichida tiniq suyuqlik bo‘lgan pufakchalar hosil bo‘ladi;
III-daraja - teri va uning ostidagi to‘qimalar qorayadi (nekrozlanadi). Bemor ahvoli og`ir bo`ladi;
IV-daraja - teri va teri ostidagi to‘qimalardan tashqari muskul, suyak ham qorayadi.Bemor ahvoli o`ta og`ir bo`ladi.
Kuygan joydagi nerv tolalaridan o`tadigan og`riq impulslari markaziy nafas va yurak-qon tomirlarining miyadagi nerv markazlari faoliyatini buzilishiga olib keladi. Natijada qon tomirlari devorining o`tkazuvchanligi oshib, qonning suyuq qismi to`qimalarga o`tadi va qon quyuqlashadi, uning tomirlarda harakatlanishi qiyinlashadi. Kuygan to`qimalarda hosil bo`lgan zaharli moddalar qonga o`tib, organizmni zaharlaydi.
III- IV-darajali kuyish tufayli yuzaga keladigan og`ir kasallik holati uch davrda kechadi:
1.Kuyish tufayli og`riq natijasida bemorda yuzaga keladigan shok holati.
2.Kuygan to`qimadan zaharli moddalar va mikroblarni qonga o`tishi tufayli,toksikoseptik holat yuzaga keladi.
3.Bemorni sog`ayishi yoki hayotdan ko`z yumishi.
III- IV-darajali kuyish tufayli yuzaga keladigan shok holati.
Shok holati ikki davrda kechadi:
- Shokning eriktil davri. Bunda bemor bezovtalanadi, oyoq-qo`llarini tipirchilatadi. Ko`p gapiradi, alaklaydi. Tomir urishi tezlashadi, arterial qon bosimi biroz kutarilgan bo`ladi;
- Shokning torpid davri. Bemorda harakatlar so`nadi, u qimirlamay yotadi, savolga javob bera olmaydi, terisi oqaradi, tomir urishi kuchsiz, arterial qon bosimi pasayadi.
Bemorning toksikoseptik holati. Bu davr kuyish sodir bo`lganidan 1-2 kun o`tgach boshlanadi. Intoksikatsiya (zaharlanish) natijasida tana harorati ko`tariladi, nafas olish qiyinlashadi, o`pkada pnevmoniya, yurakda miokardit kasalliklari yuzaga keladi. Tomir urishi tezlashadi, arterial qon bosimi pasayadi. Bemor karaxt holatida qimirlamay yotadi. Terisi oqaradi, qo`l-oyoqlari sovuq bo`ladi.
Uchinchi davr - kuyish juda og`ir bo`lsa, shok va toksikoseptik holatidan chiqmay bemor hayotdan ko`z yumadi. Yoki o`z vaqtida ko`rsatilgan sifatli tibbiy yordam natijasida bemor tuzaladi. Ammo, kuygan soha terisida jarohatning o`rni qoladi.
Tibbiy yordam. 1. I darajada kuygan joy qo‘l tekkizmasdan sovuq suv bilan yuvib, spirt (aroq, odekolon) surtiladi, kun davomida bir necha marta oksiklozol, pantinol, levian kabi aerozollardan bittasi sepib yoki surtib turiladi.
2. II darajada kuygan joy sovuq suv bilan yuvilgach, spirt (aroq, odekolon) surtilib, bo‘shgina aseptik bog‘lam qo‘yiladi (pufakchalarni yorish, yog‘, vazelin surtish mumkin emas).
- og‘riq qoldiruvchi dorilar:analgin (baralgin), demidrol, novokain qo‘shib muskul orasiga yuboriladi;
- bemorni issiq ko`rpaga o`raladi, issiq choy, kofe ichiriladi;
- yurak-tomir ishini yaxshilovchi dorilar: kofein, kordiamin, kamfora (bittasi)-1 ml teri ostiga;
- birinchi tibbiy yordam ko`rsatilgach bemor (I-II-daraja) poliklinikaning jarroh yoki travmotolog shifokoriga yuboriladi.
3. III-IV darajali kuyishda tez yordam chaqirilib bemor zudlik bilan travmatologiya shifoxonasiga yuboriladi. Tez yordam kelgunicha, quyidagi birinchi tibbiy yordam ko`rsatiladi:
- og‘riq qoldiruvchi dorilar: analgin (baralgin)-1-2 ml,demidrol-1ml, novokain-2-3 ml muskul orasiga;
- yurak-tomir ishini yaxshilash uchun kofein, kordiamin, kamfora (bittasi)-1 ml teri ostiga;
- bemorning kuygan kiyimlari qaychi bilan kisib olinadi (yechintirish qiyin). So`ngra ustiga toza choyshab yopiladi (prostina).
Sovuq urish. Past harorat ta’sirida teri va uning ostidagi to`qimalarda va bemorning umumiy organizmida yuzaga keladigan og`ir kasallik holati bilan xarakterlanadi.
Sababi. Harorat 0є C dan past bo`lganida sovuq uradi. Ammo, namlik yuqori, shamol, kiyim-bosh yupqa bo`lsa, harorat 0є C dan yuqori bo`lganida ham sovuq urishi mumkin.
Odamni mast holatida, poyafzal torligida, kiyimlar ho`l bo`lganida, uzoq vaqt sovuq havoda qimirlamay turganda, havo harorati +5 bo`lsa ham sovuq urishi mumkin.Charchash, och qolish va holdan toyish odamni sovuq urishga moyil qilib qo`yadi.
Belgilari. Sovuq urishning boshlanish davrida teri rangi o`zgaradi, sezuvchanlik pasayadi. Sovuq urishning to‘rt darajasi tafovut qilinadi:
I daraja - sovuq urgan joy qichishadi, og`riydi. Sezuvchanlik asta-sekin yuqoladi. Oqarib turgan terida qizil, ko`k, binafsha rangli dog`lar paydo bo`ladi.
II daraja –sovuq urgan joyda ichida loyqa suyuqlik bo`lgan pufakchalar paydo bo`ladi.
III daraja - terining sovuq urgan sohasidagi to`qima nekrozlanadi (qorayadi) va 7-10 kun davomida tushib ketadi. Uning o`rnida chandiq hosil bo`ladi. Tushib ketgan tirnoq qayta o`sib chiqmaydi.Tuzalish jarayoni 2 oygacha davom etadi.
IVdaraja - sovuq urgan koyda teri ostidagi yumshoq to`qima, muskul, pay, suyaklar ham nekrozga uchraydi (qorayadi).
Do'stlaringiz bilan baham: |
