Reja: I. Umumiy fizika (Molekulyar fizika) fanining predmati, maqsad va vazifalari. Fanning boshqa fanlar bilan aloqasi. Talabalar bilimiga qo‟yiladigan talab. II. Umumiy yuklama va baholash mezoni. III

I.
Barcha moddalar molekula va atomlardan tashkil topgan. Molekulalar 
o„lchamga va massaga ega;
Molkulalarning o‗lchamga ekanligini isbotlash uchun quyidagicha tajriba 
o‗tkazamiz. Hajmi 
1mm
3
bo‗lgan zaytun moyi tomchisini suvga tomizilganda moy suv 
yuzasida 
0,6 m
2
yuzaga ega bo‗lgan moy parda hosil qiladi. Moy suv yuzasida bir 
molekula qalinligida yoyildi deb hisoblab, zaytun moyi molekulasining diametrini 
hisoblaymiz. 

А
m
m
m
m
mm
S
V
d
7
,
16
10
7
,
16
6
,
0
10
6
,
0
1
10
2
3
9
2
3








. 
Bu yerda 
А
–Angstrem molekulalar o‗lchamini baholashda ishlatiladigan uzunlik 
birligi. 
10
1
10
А
m


Zaytun moyi uglevodorod bo‗lgani uchun, ya‘ni uning molekulasi yuzlab 
atomlardan tashkil topgan bo‗lgani uchun zaytun moyi o‗lchami ancha katta chiqdi. 
Odatdagi anorganik moddalar bir necha atomlardan, ko‗pi bilan o‗ntacha atomdan 
tashkil topgan bo‗ladi. Shu boisdan ham ularning o‗lchami zaytun moyiga nisbatan 
ancha kichik chiqadi. Tajribalarning ko‗rsatishichi vodorod taxminan (
H
) atomining 
diametri 
1
A
, kislorod molekulasi (O
2
) ning diametri 
2,6
A
, suv molekulasi (H
2
O) ning 
diametri 
3
A
va hokozo. 
1 mm
3
hajmli suvda nechta molekula borligini hisoblashga harakat qilib ko‗raylik.
3
6
3
10
3
30
3
22
0
30
3
30
3
0
1
10
3 10
,
27 10
,
3,7 10
27 10
27 10
suv
suv
V
sm
m
d
m V
d
m
N
ta
V
m
m





 











Demak, 
3
1
mm
hajmli suvda 3,7∙10
22
ta molekla bo‗lar ekan. Bitta molekulaning 
massasi esa quyidagicha bo‗ladi: 
26
0
22
1
2, 7 10
3, 7 10
m
gr
m
kg
N






Molekulalar o‗lchami juda kichik bo‗lgani sababli, ularni ko‗rish imkonsizdir. 
Lekin, texnika taraqqiyoti maxsuli bo‗lmish elektron mikroskoplar yordamida yirik 
molekulalarni, masalan o‗lchami 
40
A
bo‗lgan oqsil molekulalarini ko‗rish mumkin.
Bunday moleklalarni kuzatish imkoni esa ularni haqiqatda mavjud ekanligining rad etib 
bo‗lmas isbotidir.