Reja: I kirish II asosiy qism

5-rasm.
Bu tebranish turlari energiyalar

va molekula energiyali

– birliklarda birlikda esa a)
v) = 2349sm^- ga teng bo’ladi. Har bir tip tebranishda ba
ga teng bo’ladi. Har bir tip tebranishda bir va bir necha kvant bo’lishi mumkin.
Molekulaning tebranma xarakat holati shu tebranish tipidagi kvant miqdori bilan aniqlanadi masalan (simmetrik, egilish, nosimmetrik) (1,1,1). Agar (0,1,0) belgi keltirma, simmetrik va nosimmetrik tip qo’zg’otilmagani va elilish tipida bir kvant borligini ko’rsatadi. Ushbu lazerlar
= 9,6mkm va = 10,6mkm to’lqin uzunlikdagi lazer nurlanishini beradi (u infraqizil nur diapazonida bo’ladi).
Tebranma xarakat energetik sathidan foydalanib lazer nurlanish chastotasini
= 9,2-10,6mkm orasida o’zgartirish mumkin. Aralashmadan elektr toki o’tishida azot molekulalari elektron zarbasiga uchrab qo’zg’algan energetik holatga o’tadi. So’ng olingan energiyani molekulasiga uzatib, vositachalik ishini bajaradi.


Azot qo’zg’algan holati metastabil holat bo’lib, asosiy energetik sathdan
= oraliqda bo’lib, karbonad angidirid molekulasining (001) energetik sathiga mos keladi. Faol muhit orqali elektr toki o’tishi metastabil holatdagi azot atomlarini o’z energiyasini rezonans holda CO₂ molekulalariga uzatadi. Energiya olgan CO₂ molekulalari (001), (010) va (020) energetik sathlar oralig’ida invers energetik holatga o’tadi.
Katta yashash davriga ega bo’lgan (100) sathidagi CO₂ molekulalari bu sathni bo’shatishi uchun aralashma tarkibiga geliy gazi qo’shiladi. Aralashmada geliy gazi bosimi 1330 Pa, azotniki 133 Pa va karbonad angidiridniki Pa ga teng bo’ladi.
CO₂ lazerining ish faoliyati vaqtida molekulasi co2 avval ga so’ng atomlariga bo’linadi. Uglerod atomlari elektrodlar va lazer trubkasi ichki devorida o’tirib qoladi. Bu jarayon CO₂ lazeri ishchi holatini susaytiradi. Ushbu salbiy ta’sirni kamaytirish uchun berk sistema ichiga suv bug’i kiritiladi. Suv bug’i reaksiyani kuchaytiradi. Platinadan yasalgan elektrodlar bu reaksiyada yordamchi (katalizator) vazifasini bajaradi.
Faol muhit miqdorini bir meyorda saqlash uchun lazer ishchi hajmiga ulangan to’ldirilgan rezervuarlar o’rnatilgan. Zarur holda lazer ishchi hajmiga gazli ballonlardan biri ulanadi. Bu kabi berk lazer bir necha ming soat ishlashi mumkin.
Lazerining FIKi 30 % ga yetadi. Bu lazerda uzluksiz ish rejimida bir necha 10 kVt, impuls rejimida esa bir necha GVt quvvatga erishish mumkin. Uning nurlanishi bo’lib, o’rta infraqizil nur diapazoniga mos keladi.
Ushbu lazer nurlanishi chastotasini bir necha aniq chastotali holatga sozlash mumkin. Ushbu lazer nurlanishi ko’p molekulalarning rezonans yutilish chastotalariga mos keladi. Shu sababli katta quvvatli IQ diapazondagi lazerning moddalar bilan o’zaro ta’siri kuchlidir. Bu xossa uni o’rganishga va turli sohalarda qo’llanilishiga omil bo’ladi.
Lazerning umumiy tuzilishi 40-rasmda keltirilgan. Lazer trubkasining diametri 15 mm (ixtiyoriy bo’lishi mumkin.). Razryad toki 40 mA, elektr maydoni kuchlanganligi trubka o’qidagi ralao’ma xarorati 450 K, 177 gradus, aralashmaning umumiy bosimi 2 kPa. Gaz miqdori nisbati olinadi. Masalan: uzunligi 2 m, yorug’lik oqimi zichligi bo’lsa, uzunlik birligidagi quvvat ga etadi.