Режа: Хронология – вақт тўғрисидаги фан. Тарихий ва астрономик хронология

Қадимги Миср календари. Миср Қуёш календарининг ватани ҳисобланади. Қадимданоқ бу ўлка олимлари Қуёшнинг ёзги тик туриш даврини ва энг ёруғ юлдуз Сириус (Катта Ит туркумида)нинг гелиакик чиқиши (б иринчи кўриниши) даврига тўғри келишини кузатганлар. Шунингдек, улар Сириуснинг тонг олди чиқиши даври Нил дарёсининг тошқини бошланиш пайтига тўғри келишини билганлар. Қадимги Мисрликлар табиатнинг мана шу уч ҳодисасига (Қуёшнинг ёзги тик туриши¹, Сириуснинг чиқиши ва Нилнинг тошқинини) кўра йилни ҳисоблаганлар. Нилнинг тошқини бошланиши мисрликлар хўжалик ҳаётида катта аҳамиятга эга эди. Чунки, айниқса бошоқли экинларнинг ҳосили шунга боғлиқ эди. Қуёш, Нил ва Сириус Қадимги мисрликларнинг календари вазифасини ўтаган эди. Нил дарёсининг биринчи тошишидан иккинчи тошишигача бўлган вақт, Қуёшнинг икки ёзги тик туриши орасидаги вақт Сириус(Сотис)нинг гелиакик чиқиши оралиғидаги вақтлар қадимги мисрликларнинг асосий вақт бирлиги бўлиб қолди. Бу Сотис ва Нил йили номларини олди.
Мазкур Миср календари табиий ва аниқ эди. Унда бир йил 365 суткага (тропик йилдан 0,25 сутка қисқа) тенг эди. Бу календарда дастлаб йил ойларга бўлинмаган. У учта мавсумдан иборат бўлган. Булар «сув тошқини (Нил тошқини)», «ҳосил» (қишлоқ хўжалиги ишлари билан шуғулланиладиган давр), «йўқлик» (сувнинг кам вақти, ҳосилни йиғиш даври) мавсумлари деб аталган. Биринчи мавсум Қуёшнинг ёзги тик туришдан–октябргача, иккинчи мавсум октябрдан-мартгача, учинчиси мартдан-июнгача бўлган вақтни ўз ичига олган. Кейинги даврларда ой тушунчаси пайдо бўлди ва улар ўн иккитага бўлинди. Ҳар ой 30 кундан иборат эди. Демак, бир йил 360 кундан ва беш қўшимча кундан иборат бўлган. Бу қўшимча кунларни греклар «эпагамен» деб атади.
Эрамиздан аввалги IV минг йилликда яратилган бу календарда дастлаб, ойларнинг номлари бўлмаган. Улар ҳар бир мавсумга (4 ойдан) бўлинган ва шу билан фарқланган. Кейинчалик улар қуйидагича аталган.

1. 
   Тот
   
2.