Reja fizikaviy kimyo fanining vazifasi

Fazalar o'zgarishining ikkinchi turida G = 0 V = 0 S = 0 sharti bajarilishi kerak, ya'ni fazalarning o'zgarish jarayonida o'zaro muvozanatda turgan fa­zalarning izobar potensiallari, hajmlari va entropiyalari bir-biriniki­ga teng bo'ladi. Masalan, a) Ferromagnit moddalar "Kyuri nuqtasi" degan haroratdan yuqoriga o'tgach darrov o'zlarining ferromagnit xossalarini yo'­qotadi; b) Metallar absolut nolga yaqin haroratlarda elektr tokini o'ta o'tkazuvchan bo'lib qoladi; v) Metallarning qattiq eritmalari tar­kibidagi intermetallik birikmalarning hosil bo'lishi va yemirilishi ham fazalar o'zgarishining ikkinchi turi jumlasiga kiradi.
Ikki komponentli tizimlar
Ikki komponentli tizimda faqat bitta faza bo'lsa, erkin­lik darajasi uchga teng bo'ladi, chunki: С = K - Ф + 2 dan Ф + С = 4 ifoda kelib chiqadi; bundan esa: 1 + С = 4 yoki С = 3 bo'ladi. Demak, ikki komponentli tizimda erkinlik darajasining maksimal qiymati 3 ga teng. Shuning uchun ikki komponentli tizimlarda harorat, bosim va komponentlardan birining konsetratsiya­sini ixtiyoriy ravishda o'zgartirish mumkin.
Agar fazalar soni 2 ga teng bo'lsa, erkinlik darajasi ham 2 ga baravar bo'ladi (divariantli tizim): С = 2 - 2 + 2 = 2
Agar ikki komponent uch fazada bo'lsa, erkinlik darajasi 1 ga teng bo'ladi (monovariantli tizim) С = 2 - 3 + 2 = 1
Agar ikki komponent 4 fazada bo'lsa, tizim invariantli (erkinlik darajasi 0 ga teng) bo'ladi: С = K - Ф + 2 = 2 - 4 + 2= 0 bu holda faqat ma'lum haroratda, ma'lum bosimda va ikala komponentning ma'lum konsetratsiyasidagina tizim 4 fazali bo'lib qola oladi.
Ikki komponentli tizimda erkinlik darajasining maksimal qiymati 3 ga teng bo'lganidan, tizimni to'la tasvirlash uchun uchta koordinata o'qi bor fazoviy diagrammalardan foydalanish mum­kin. Bu o'qlarning biriga bosim, ikkinchisiga harorat va uchinchi­siga konsentratsiya ifodalanadi va Р-T-X diagrammasi deyiladi. Bunday diagrammalar xususan past bosimda (vakuumda) va juda yuqori bosimda alohida ahamiyatga egadir.
Ammo qattiq va suyuq holatdagi moddalarning xossalariga bo­simning (atmosfera bosimning) ta'sir ko'rsatmasligi tufayli P=const deb qabul qilish mumkin va diagramma tuzishda harorat bilan konsetratsiya o'qlari kifoyadir, (gaz fazasi hisobga olinmasa): fazalar qoidasi: С = K + 1 - Ф bo'ladi.
Ikki (va ko'p: 3,4,5,) komponentli sistemalarni o'rganishda A.S.Kurnakov va uning shogirdlari ishlab chiqqan fizik-kimyoviy analiz (tahlil) usullaridan foydalaniladi.

Raymond Chang, Jonn W.Thoman, JR, Physical Chemistry for the chemical sciences, 2014, Universiry Science Books.