Reja Dinamika qatorlari to,grisida tushincha va ularni tuzishni asosiy qoidalari

Reja

1.Dinamika qatorlari to,grisida tushincha va ularni tuzishni

asosiy qoidalari.

2.Dinamika qatorlarni turlari va hisoblash usullari.

3.Dinamika qatorlarini qayta ishlash va tahlil qilish usullari.

Mavzu. Dinamika qatorlari

1. Dinamika qatorlari to,grisida tushincha va ularni tuzishni asosiy qoidalari

• Dinamika qatorlari deganda ommaviy ijtimoiy hodisalarni malum davr (vaqt) ichida tavsiflovchi raqamlardan tashkil tongan qatorlar tushuniladi.
• Statistika ijtimoiy hodisalarning holati va ularning o’zgarishini davrlar (yillar) bo’yicha o’rganadi.

Har qanday dinamika qatorlari ikki unsurdan tashkil topadi: 1.Hodisalarning miqdorini tavsiflovchi darajalar 2.Hodisalarning darajalariga tegishli davrlar(momentlar)

• Hodisaning miqdorini tavsiflovchi darajalar deyilganda ularning soni, miqdori va hajmi ko’rsatkichlari tushuniladi.
• Hodisalarning darajalariga tegishli davrlar deyilganda sanalar, oylar, yillar tushuniladi.

Dinamika qatorlarni tuzishning asosiy qoidalari:

• Birinchidan,dinamika qatorlarni tuzishda eng avvolo miqdorlarni taqqoslama holatga keltirish kerak. Buning uchun vaqt birligi, o’lchov birligini hisoblash usuli, narx-navosi bir xil bo’lishi kerak.
• Ikinchidan, barcha davrlar uchun kuzatish obyekti bir xil bo’lishi kerak.
• Uchinchidan, ijtimoiy hodisani qamrab olgan davr ning uzun-qisqaligi va hisoblashdagi aniqlik jihatidan darajalari (0.1, 0.01, 0.001) bo’yicha ham bir xil bo’lishi kerak.

2.Dinamika qatorlarni turlari va hisoblash usullari

• Dinamika qatorlari 3 turga bo’linadi:
• 1.Momentli dinamika qatorlari
• 2. Davriy dinamika qatorlari
• 3. Hosilaviy dinamika qatorlari

Momentli dinamika qatorlari ijtimoiy hodisalarning aniq sana, moment bo’yicha holatini tavsiflaydi.Masalan,asosiy fondlar hajmi, ishlovchilar soni va hakozolar odatda yil boshi yoki yil oxiri da hisoblanadi. Yil boshi,yil oxiri yoki boshqa bir davrning boshi - oxiri ko’rsatilgan mutlaq miqdorlar asosida tuzilgan dinamika qatorlari momentli dinamika qatorlari deb ataladi

• Davriy dinamika qatorlari ijtimoiy hodisalarning malum davrlar ichidagi holatini tavsiflaydi.Bunga ishlab chiqarilgan paxta, g’alla miqdori,yalpi daromad, sof foyda hajmi kabi mutlaq miqdorlarni misol qilib ko’rsatish mumkin.Bunday mutlaq miqdorlar asosida tuzilgan dinamika qatorlari davriy dinamika qatorlari deb ataladi.