Режа: Дин сўзининг маъноси

Муҳаммад Мустафо Саллалоҳу алайҳи васаллам – Муҳаммад, Муҳаммад ибн Абдуллоҳ (570/571-632) – ислом дини ва биринчи мусулмонлар жамоаси асосчиси. Мусулмонлар эътиқодига кўра, Аллоҳнинг охирги пайғамбари ва унинг элчиси. Шу маънода уни Расулуллоҳ, Расули Акрам деб аташ одат тусига кирган. Баъзи диний манбаларда Муҳаммад (с.а.в)нинг 99 номлари келтирилади. Ислом таълимотига кўра, Муҳаммад (с.а.в) номини айтган ёки эшитган киши “Саллалоҳу алайҳи васаллам” (С.А.В.) ёки “алайҳиссалом” (А.С.) деб саловат айтиб қўйиш вожиб ҳисобланади. Муҳаммад (с.а.в) орқали одамларга Қуръон нозил қилинган
Қурайш қабиласининг ҳошимийлар уруғига мансуб, унча бой бўлмаган, лекин Макка зодагонларига яқин оилада туғилганлар. Муҳаммаднинг болалик ва ўсмирлик йиллари ҳақидаги маълумотлар жуда кам. Муҳаммадд (с.а.в) гўдакликларидаёқ етим қолганлар; туғилмасларидан аввал оталари Абдуллоҳ, 6 ёшликларида эса оналари Омина онамиз вафот этганлар. Муҳаммад (с.а.в)ни ўз тарбиясига олган боболари Абдумуталлиб ҳам кўп ўтмай оламдан ўтадилар. Пайғамбаримизни тарбия қилишни амакилари Абу Толиб ўз зиммаларига оладилар. 12 ёшларида Муҳаммад (с.а.в) бир муддат Абу Толиб амакилари подаларини боқадилар, кейин тижорат ишларига жалб қилинадилар. Абу Толиб амакилари Муҳаммад (с.а.в)ни 21 ёшларида Ҳувайлид ибн Асъаднинг қизи, бадавлат бева аёл Хадийча онамиз хонадонларига дастёрликка берадилар. Хадийча онамизнинг савдо ишлари билан шуғулланган Муҳаммад (с.а.в) Сурияга сафар қиладилар, хусусан, Ҳалаб ва Дамашқ шаҳарларига борадилар. Муҳаммад (с.а.в) 25 ёшларида (595-йил) 40 ёшларга бориб қолган Хадийча онамизга уйланишади. Муҳаммад (с.а.в) Хадийча онамиз 3 ўғил (Қосим, Тоҳир, Таййиб) ва 4 қиз (Руқия, Зайнаб, Умму Гулсум, Фотима) кўришган. Ўғиллари гўдаклигидаёқ вафот этишган. Қизларидан Фотима онамизгина Муҳаммад (с.а.в) наслларини давом эттирган. Хадийча онамиз вафотларидан сўнг Муҳаммад (с.а.в) бир неча бор уйланганлар (лекин Ойиша онамиздан бошқа бокира хотин олмаганлар), улардан фарзанд кўрмаганлар. Фақат жориялари Мория онамиздан Иброҳим исмли ўғиллари бўлган. У ҳам жуда ёшлигида оламдан ўтганлар.
Муҳаммад (с.а.в) 40 ёшга тўлганларида ўзларини бошқача сеза бошладилар. Ёлғизликни қумсаб, Макка ёнидаги Ҳиро тоғида жойлашган ғорга бориб ибодат билан машғул бўлар, ўйга тўлар эдилар.
Тахминан 610-йилда Муҳаммад (с.а.в) Маккада ўзларининг Аллоҳҳдан ваҳий олаётганликларини эълон қиладилар. Буни биринчилардан бўлиб Хадийча онамиз, пайғамбаримизнинг амакиваччалари Али ибн Абу Толиб ҳамда асранди ўғиллари Зайд ибн Ҳориса эътироф этиб имон келтиришган. Кўп ўтмай, Макканинг энг нуфузли савдогарларидан Абу Бакр р.а, Зубайр, Талҳа, Саъд ибн Ваққос, Абдураҳмон ибн Авф ва Усмон ибн Аффон пайғамбаримизни чин пайғамбар деб тан олишган. Муҳаммад (с.а.в) издошлари жамоаси дастлабки пайтоларда 50 кишидан ошмаган. Макканинг асосий аҳолиси, айниқса, нуфузли қурайшлийлар эса Муҳаммад (с.а.в) таълимотини очиқдан-очиқ душманлик билан қарши. Бунинг натижасида Муҳаммад (с.а.в) тарафдорларидан 11 хонадон Ҳабашистон (ҳозирги Эфиопия)га кўчиб кетишган. Муҳаммад (с.а.в) жамоаларига жасур жангчилар сифатида танилган Ҳамза ва Умар ибн Хаттобнинг қўшилиши жамоанинг мавқеини оширди. Айни вақтда қурайш зодагонларининг Муҳаммад (с.а.в) ва уларнинг тарафдорларига душманлиги янада кучайди. 620-йилда Хадийча онамизнинг, сўнгра Абу Толиб амакиларининг вафотларидан сўнг Маккада вазият ёмонлашади, Муҳаммад (с.а.в) муайян хатар остида қолишади. Ҳар йилги анъанавий Макка зиёратига келган ясриблик Авс ва Ҳазраж қабилаларининг вакиллари Муҳаммад (с.а.в) билан учрашиб, содиқлик билдиришади ва ёрдам қилишга ваъда беришади, Муҳаммад (с.а.в)ни Ясрибга кўчиб боришга даъват қилишади. Аввал Муҳаммад (с.а.в)нинг издошлари (асъҳоблар) ўз оилалари билан қурайш зодагонларидан махфий равишда гуруҳ-гуруҳ бўлиб кўчишади. Охирги Муҳаммад (с.а.в)нинг ўзлари Абу Бакр Сиддиқ билан жўнаб кетишади. 622-йилда юз берган бу кўчиш пайти (араб, ҳижрат)дан мусулмонлар эраси – ҳижрий йил ҳисобланади. Ясриб эса Мадина ан-Набий (“Пайғамбар шаҳри”) ёки қисқача, Мадина деб аталадиган бўлди.
624-йилда Бадр қудуқлари олдида Бадр жанги, 625-йилда Уҳуд тоғи этагида Уҳуд жанглари бўлди. 626-йилда Ҳандақ жанги бўлиб ўтди. Ҳижратнинг 6-йилида маккаликлар қурайш зодагонлари мавжуд муаммоларни келишувчилик йўли билан бартараф этиш учун Муҳаммад (с.а.в) билан тенгма-тенг музокара олиб боришга мажбур бўлишди. (Ҳудайбия битими). 630-йилда Макка жангсиз таслим бўлди. 631-йилда кўп қабилалар Муҳаммад (с.а.в)га бўйсунди ва исломни қабул қилди. Ҳижратнинг 10-йили Муҳаммад (с.а.в) биринчи ва охирги ҳажга боришди. Ҳаж сафаридан 81 кун ўтиб узоқ давом этмаган касалликдан сўнг Муҳаммад (с.а.в) Мадинада вафот этишди.