Reja: «Avesto»- ma’naviyatimiz sarchashmasi

Jinoyat va jazo. Zardushtiylik aqidasiga qo‘ra, yolg‘on gapirish, birovni aldash gunoh, ya’ni jinoyat hisoblanadi. Tabiatga nisbatan qo‘pol muamalada bo‘lganlarga ham jazolar tayinlangan, yer, suv, tuproq, olov, muqaddas hisoblangan.
«Avesto»ning «Vandidot» qismining 5-bobida tabiat va atrof-muhitni bulg‘aydirgan va turli kasalliklar tarqatadigan hayvon va hashoratlarni yo‘qotishga kuchli da’vat etilsa-da, lekin uy jonivor-larni ehtiyot qilishga chaqirilgan. Suv yoki (OV) itini o‘ldirgan kishi 10.000 barsuk, 10.000 ruhiyatni tetiklashtiradigan o‘simlik bargi terib berish lozim. Shuningdek, u 1000 ta echkiemar, 1000 ta suv qo‘ng‘izi, 1000 ta kasal tarqatuvchi pashshani o‘ldirib gunohini yuvishi lozim bo‘lgan.
Bu haqidagi qonunlar «Avesto»ning «Vendidat («Viy daevo datem-oromiycha devlarga qarshi qonun») nomi bilan atalgan bobida shaxsning suvdan foydalanish, jinoyat va jazo, oila-nikoh, mulki bilan bog‘liq huquqlarni tartibga soluvchi qoidalar o‘z aksini topgan. Ushbu qonunning 13-15 boblarida suvni tejash, uni qadrlash, undan unumli foydalanish haqidagi qoidalar bitilgan. Unda har kuni ikki marta sug‘orish mumkinligi, har bir ekin ekuvchi bir belkurak kenglik va chuqurlikdagi ariqqa sig‘adigan suv olishga haqli ekanligi, suvni taqsimlash ishlarini kohinlar amalga oshir-ganligidan dalolat beradi. Jumladan, odam yoki it o‘ligini yerga ko‘mib uni olti oygacha qazib olmagan kishi ming darra, agar bir yilgacha qazib olmasa, u holda uni ming darra urish bilan jazola-nishi ko‘rsatilgan.
«Vendidat»da murdani yoqqan kishiga nisbatan o‘lim jazosi belgilangan. Sudya vazifasini kohinlar, jamoa boshliqlari amalga oshirgan.
«Asha» ya’ni haqiqatning ilohiy ifodasi bo‘lib, bunga ko‘ra, ikki xil majburiyat tan olinadi. 1-si biror harakatni sodir etish yoki etmaslik majburiyati, 2-si bu bitim yoki shartnoma hisoblanib bunga ko‘ra tomonlar o‘zaro biron narsa to‘g‘risida kelishishadi. Ikkala holda ham, kuch ichilgan qasamda bo‘ladi. U kuch ilohiy hisoblangan, qasam ichib ahd qilgan kishini o‘z ahdini bajarmagan yoki uni buzgan hollarda haqligini isbotlash uchun Ordaliya (sinab ko‘rish usuli) o‘tkazib, sinash usulida o‘t bilan sinash, ko‘kragiga qizigan temirni bosish kabilar qo‘llanilgan.
Agar qasam bilan bog‘liq bo‘lsa, suv bilan, shartnomaga oid bo‘lsa o‘t bilan sinash yo‘li bilan aybdor yoki gumondorga o‘zini haqligini isbotlashga imkon berilgan. Zaroastr joriy etgan ordaliyaning 33 usuli mavjud bo‘lgan. Ayblanuvchi o‘z yonida turgan kishining oyoqlarini ushlab turgan holda suvga sho‘ng‘igan ana shu paytda kamondan o‘q uzilgan, chopqir kishi o‘q ketidan yugurgan u o‘qini suv tagidagi aybdor o‘lib qolguncha keltirsa, qasam xudosi Varuna aybdorni avf etgan hisoblangan. O‘t bilan sinashda yonayotgan ikki qator o‘tli chambaraklar orasidagi tor yo‘lakdan yugurib o‘tish lozim bo‘lgan, agar tirik qolsa, shartnoma xudosi Mitra uni aybsiz deb hisoblab uni avf etadi. qaynab turgan suyuqlik, yog‘, suv bilan sinash, sovuq suv bilan sinash, daryo suviga uloqtirish bilan sinash usullari qo‘llanilayotganda maxsus tayyorlangan o‘simlik shirasini (o‘simlik shirasiga sut aralashtirib tayyorlangan, mast qilmaydigan) ichirib sinalgan. Xivchinlar bog‘lami bilan urib sinash keng qo‘llanilgan.