Режа: Арабларнинг ўлкамизга бостириб криб келиши ва унинг меъморчилик тарраққиётига таъсири

Бухорода Малик–Шамс ал–Мулк томонидан қурилган Шамсабод саройидан бизгача ҳеч нарса етиб келмаган.
Эски Термиз сарой қолдиқларининг ўрганилиши натижасида шаҳар ташқарисида маҳобатли сарой қурилганлигини билишимиз мумкин Термиздаги сарой ўзига ўхшаш бирорта саройга ўхшамайди.
Шу билан бирга сарой Мовароуннаҳр, Тахаристон, Хуросон ёдгорликлари қаторига мансуб бўлиши билан бир қаторда шу даврга оид бошқа меъморий ёдгорликларнинг услуб жиҳатларини ҳам қайсидир маънода ўзида ифодалайди. Термиздаги сарой ўзининг айрим меъморий услублари тартиблиги билан Ғазнавийлар даврига оид саройга ўхшаб кетади. Термиздаги ҳукмдорлар саройининг бизгача етиб келганлиги бошқа сарой қурилишининг ўзига хос жиҳатлари ҳақида фикр юритишимизга имкон беради. Сарой меъморий ечимида икки давр ёки бўлмаса икки дунё қараш, эски ва янги услубларнинг тўқнашиши натижасида янги кўриниш ҳосил қилганлигини кўрамиз.
XI-XII асрларда Шарқ меъморчилигида жамоа бинолари ўз ўрнига эга бўлиб, уларсиз меъморчилик ривожини тасаввур қилиш қийин. Жамоа иншоотлари мисол сифатида чегара қўрғонлар, улар савдо-сотиқ маркази вазифасини ҳам ўтаган. Шаҳар ва карвон йўлларидаги карвон саройлар, хонақалар, сардобалар, ҳаммомлар, тимлар, тоқлар ҳамда кўприкларни келтириб ўтиш мумкин. Ушбу иншоотларни қуришда меъмор усталар ўзларининг маҳоратини тўлиқ намаён эта олишган.
XI-XII асрларда қалъалар қуриш анъанаси ҳали ҳам давом этади. Масалан: Қиз-қалъа мустаҳкам қалъа бўлиб, ўша давр учун уч бурчак кўринишга эга бўлган ва қудратли мудофаа девори билан ўраб олинганлигини кўришимиз мумкин. Ўша даврларда йўл чегараларида жойлашган карвонсаройлар ҳам қалъа хусусиятини ўзларида сақлаб қолишган. Буларга Работи Малик карвон саройини айтишимиз мумкин. Работи Малик ўз меъморий ечимига кўра икки давр услубини ўзида ажойиб тарзда уйғунлашганлигини ифодалайди. Биринчи услуб ўз ифодасани аркда топган бўлса иккинчи услуб эса баланд пештоқлар ва бурчакларда жойлашган минораларда ўз аксини топган.