Режа: Арабларнинг ўлкамизга бостириб криб келиши ва унинг меъморчилик тарраққиётига таъсири

11-Мавзу: Ўрта Осиёниннг IX- -XIX асрлар меъморчилигида қўлланилган орнамент ва тасвирий санъат


Режа:


1. Арабларнинг ўлкамизга бостириб криб келиши ва унинг меъморчилик тарраққиётига таъсири.
2. Меъморчиликда янги нақшларнинг пайдо бўлиши.
3. Меъморчилик санъатида молоика ва мозаиканинг қўлланилиши.
4. XIV асрларда яратилган меъморий обидаларда тасвирланган орнаментлар.
5. Тасвирий санъат ўрнини ўсимликсимон ва геометрик нақшларнинг алмашиниши.


Таянч тушунча ва иборалар: Араблар, Маҳаллий меъморчилик, хом ғиштлар, пишган ғиштлар, гумбаз, арклар, мақбара, масжид, молоика, мозаика, Хоразм меъморчилик мактаби, Хуросон меъморчилик мактаби, Самарқанд, Бухоро меъморчилик мактаблари, Темурийлар, Шайбонийлар даври меъморий обидалари, Қўқон, Хива, Бухоро хонликлари.

XI-XII асрларда Мовароуннаҳр шаҳар, қишлоқ ва қасрларниннг меъморий қиёфаси бундан олдинги асрларда қўлланилган усуллар асосида ривожланди. Шаҳарларнинг қиёфасида нима янги, нима эскилигини ажратиш қийинлашиб кетди.

Бу даврда ўлкадаги сиёсий вазиятлар шаҳарсозикл ишларига шунингдек, меъморчиликнинг ҳам ривожланишига бир мунча тўсқинлик қилди. Биргина Бухоро шаҳри мисолида олиб қарайдиган бўлсак, бунга гувоҳ бўламиз. Шаҳар маркази ҳисобланган Бухоро арки йиллар давомида ҳукмдор саройи ва мустаҳкам қалъа сифатида хизмат қилиб келди лекин Сомонийлар давридаёқ қалъа ўз аҳамиятини йўқота бошлади.
XII асрга келиб, эски қалъа Қорахоний Арслонхон томонидан қайта тикланди. Бухородаги салжуқийлар ноиби мағлубиятга учрагач Хоразмшоҳ шаҳар цитаделини бузиб ташлашади. (1139 йил) Қорахонийларнинг ноиби 1141-1142 йилларда шаҳар цитаделини қайта тиклайди.
Ҳокимят тепасига садрлар келиши билан аҳвол бутунлай ўзгарди. 1164-65 йилларда шаҳристон ва рабод деворлар билан ўраб олинади.
Қалъа Чингизхон қўшинлари томонидан яна вайрон қилиниб харобага айлантирилади.
Лекин бу билан шаҳарсозлик ва меъморчилик бутунлай инқирозга юз тутди дия олмаймиз. Қайсидир жиҳатлари билан меъморчилик ишлари давом этди.