Режа: Арабларнинг ўлкамизга бостириб криб келиши ва унинг меъморчилик тарраққиётига таъсири

Олдинги даврлардан сақланиб қолган шаҳар четларидаги қаср ёки қасрлар гуруҳи жойлашган ҳудудларда унча катта бўлмаган уйлар харамлар пайдо бўлди.
Ушбу харамлар ўзларида кўшкларнинг вориси маъросими ва алоқаларини сақлаб қолган эди.
Вақт ўтиши билан бой ва савдогор томонидан қурилган иншоотларнинг меъморий жиҳатдан ташқи кўринишлар ҳам ўзгарди.
XII асрга келиб меъморчиликда қисман сирланган кошин ва сирланган яхлит ўймакор пиширилган лой бўлаклари парчин (маёолика) ишлатиш услуби кашф этилди.
Иншоотнинг Гумбаз кўриниши мовий ранга бўлган. Бу ҳақида ўша вақтда яшаб ўтган муаллифларнинг берган маълумотларида кўришимиз мумкин. Сирли кошиннинг қўлланила бошланиши ҳам XII асрда бошланганлиги қайд этилган. Меъморчиликда диққатга сазовар жиҳати, шундаки Ўрта асрларда Ўрта Осиё меъморчилигида кенг ишлатилган икки гумбазли ички ва устки конструкция ҳам дастлаб XI-XII асрларда Хуросонда учрайди.
Мисол тариқасида Серахсдаги Абул Фазл, Миёнадаги Абу Саид, Тусдаги Ғазолий мақбараларини кўрсатиб ўтиш мумкин.
Бу даврда миноралар қуриш ҳам фаол кечган.
Термиздаги Чор-Устун масжидининг минораси (XI аср) силиндр шаклдаги танага эга бўлган.
Жарқўрғон минораси (1108) бўртиб чиққан таналари призматик асосга эга боғланишдан ҳосил бўлган.
Вобкент минораси (1196-1198 йиллар) шулар жумласидан.
XI- XIII аср бошлари мақбаралар меъморчилининг ривожланган даври ҳисобланади.
Бу соҳада меъмор усталарнинг маҳорати ҳам юқори чўққига кўтарилди. Мақбаралар оддий ва мураккаб лойиҳаларни талаб қилганлиги. қурилиш услуби ва безаклар беришда янги усулларни амалда кенг қўллашга имкониятлар очиб берди.
Бу имкониятлар иншоотларнинг ичини безашда, балки гумбаз остидаги хоналарни безашда ҳам муҳим аҳамият касб этган.
XI- XII асрларга оид бизнинг кунимизгача етиб келган Меъморий иншоотлар ичида сон жиҳатидан мақбаралар етакчи ўринни эгаллайди. Мақбараларнинг кўплаб сақланиб қолишига халқнинг диний эътиқоди, шунингдек, ўша даврда кенг тарқалган сўфийлик тариқатининг ўрни беқиёс.
Халқ орасида машҳур бўлган сўфийлик тариқати бошиқларининг хоки халқ орасида ҳурмат қилинган.
Бу эса XI- XII асрларда ҳам ўз аҳамиятни йўқотмаган.
Мақбаралар кўп жиҳатдан хонақалар таркибида қурилган.
Шу билан бирга сулолавий мақбаралар ҳам бўлган. (Афросиёбдаги Иброҳим ибн Ҳусайн мақбараси).Улар ўзгача меъморий ечимга эга бўлган.