Referati tayyorladi: M. Avezov Tekshirdi. A. Xurramov Reja*: Тo’qima nima?

Siyrak biriktiruvchi to’qima hujayralari haqida ma`lumot.

a) Siyrak biriktiruvchi to’qima tarkibidagi hujayralar.

b) Fibroblast, gistosit, plazmatik, semiz hujayralar.

s) Pigment, adventisial, yog, perisit va retikula hujayralari.


Asosiy tayanch tushunchalar: fibroblastlar, gistositlar, plazmasitlar, labrositlar, retikula hujayralari, kombial hujayralar.

Siyrak biriktiruvchi to’qima hujayralariga: fibroblast, gistositlar, plazmatik hujayralar, semiz hujayralar, pigment, adventisial hujayralar va qon tomirlaridan migrasiya yo’li bilan tashqariga chiqadigan ayrim leykositlar kiradi.

1.Fibroblastlar siyrak biriktiruvchi to’qima tarkibida hamisha bo’ladi. Yirik uzunchoq hujayra bo’lib markazida yumaloq yoki ovalsimon xromatinning kamroq yadrosi bor. Yadrosi ichida 2-3 dona yadrochasi bor. Hujayra sitoplazmasi tuzilishiga qarab 2 ga bo’linadi. Uning tashqi ya`ni, pereferik qismi ektoplazma – suyuqroq, gomogen holda bo’lib, bo’yoqlarda juda sust bo’yaladi. Fibroblast yadrosining atrofida joylashuvchi sitoplazmasi, ya`ni, entoplazma – qyuqoq tuzilishga ega bo’lib, bo’yoqlarda yaxshi bo’yaladi va mikroskopda aniq ko’rinadi. Endo va ektoplazmaning nisbiy miqdori har xil bo’lishi mumkin. Bu asosan hujayraning yoshiga, vazifasiga va turiga bog’liq. Yosh fibroblastlar doimo mitoz yo’li bilan bo’linib turadi va qarishi bilan bu xususiyatini yo’qotadi. Hujayra qarishi bilan uning ektoplazmasi kamayib boradi, hajmi kichiklashadi, yadrosi hjayra shaklini egallay boshlaydi. Hjayralarning bunday ixtisoslashgan shakli fibrosit deyiladi. Fibrositlar, bu fibroblast hujayralar rivojining so’nggi bosqichida hosil bo’ladigan hujayralardir. Fibroblastlarning vazifasi siyrak biriktiruvchi to’qimada juda katta. Ular asosiy modda va tolachalar yaratilishida ishtirok etadi. Har xil kasallik holatlarida, masalan, yallig’lanishida, operatsiyadan so’ng jarohat bitishida yangi to’qima hosil qilib turadi. Agar organizmga yot moddalar kirib qolsa, uning atrofida fibroz to’qima hosil bo’lib, uni o’rab boshqa organlardan ajratib turadi.

2.Gistisoidlar (makrofaglar) g’ovak biriktiruvchi to’qima tarkibidagi hujayralarga kiradi. Tashqi ko’rinishidan yumaloq va ovalsimon ko’rinishiga ega lekin shaklini o’zgartirib turadi. Sitoplazma yadrosi fibroblastlarga nisbatan intevsiv bo’ladi. Organoidlarga endoplazmatik tur, mitoxondriy va Golji kompleksi borligi aniqlangan, lizosomalar ko’plab uchraydi, hujayra xususiyatiga ega. Organizmga yallig’lanish jarayoni sodir bo’lsa, gistiosit hujayralar u erga qarab aktiv harakat qiladi. Bu erda ular nobud bo’lgan hujayra yoki mikroorganizmlarni qamrab olib, parchalab yuboradi. Shu jihati bilan ular qonning shaklli elementlariga o’xshaydi. Gistiositlar ritikula to’qimasi, qonning shakli elementlari limfosit va monositlardan rivojlanadi, shuning uchun ham ularning tashqi ko’rinishi har xil bo’lishi mumkin.