Referatеt mavzu: Anorganik moddalarning sinflari Bajardi: Majidova Durdona Tekshirdi: Rahmatullayeva M

Olinishi.Ko’p asosli kislotalarga turli asoslarni bosqichli ta’sir etish kerak:



Kompleks birikmalar. Tarkibida kompleks hosil qiluvchi va ligandlar tutgan moddalar kompleks birikmalar deyiladi.

Eritmada eriganda kompleks kation, anion yoki neytral zarrachalar hosil qiladigan murakkab moddalar kompleks birikmalarga kiradi.

Kompleks birikmalar tuzilishining o’ziga xos tomonlari mavjud:

1. Kompleks birikmalar molekulasining markazida metall kationi yoki atomi joylashgan bo’lib(8-jadval) u kompleks hosil qiluvchi ion deyiladi.

2. Kompleks hosil qiluvchi bilan bevosita bog’langan qutbli neytral molekulalar (NH₃, H₂O, CO, NO) yoki anionlar (SO₄^2-; NO₃^-;CO₃^2-; CN^-; Cl^-; OH^-) ligandlar deb ataladi.

3. Kompleks hosil qiluvchi ionlar ushlab turgan neytral molekulalar va ionlar soni koordinatsion son deyiladi.

4. Kompleks hosil qiluvchi ion va ligandlar ichki sferani hosil qiladi va o’rta qavsga olib yoziladi.

5. Ichki sferaga kirmagan ionlar tashqi sferani hosil qiladi. Ichki sferani zaryadi ligandni turiga qarab musbat, manfiy va hatto neytral bo’lishi mumkin.

Kompleks birikmalarda ichki sfera zaryadiga ko’ra ular uch xil turga bo’linadi. Kation, anion va neytral kompleks birikmalar. Kation kompleks birikmalarga misollar :



Ichki sfera zaryadi anion bo’lgan kompleks birikmalar:

Ichki sfera zaryadi neytral bo’lgan komplekslar birikmalar ham bor:

8- jadval.Ba’zi kompeks birikmalarning tarkibi

Kompleks birikma	Me^n+	Ligand	Koor. son	Ichki sfera	tashqi sfera
[Cu(NH3)4]SO4	Cu^2+	NH3	4	[Cu(NH3)4]^2+	SO4^2-
[Cr(H2O)6]Cl3	Cr^3+	H2O	6	[Cr(H2O)6^3+	Cl^-
K4[Fe(CN)6]	Fe^2+	CN^-	6	[Fe(CN)6]^4-	K^+
Na3[Al(OH)6]	Al^3+	OH^-	6	[Al(OH)6]^3-	Na^+
[Pt(NH3)2Cl2]	Pt^2+	NH3,Cl^-	4	[Pt(NH3)2Cl2]	-
[Fe(CO)5]	Fe^o	CO	5	[Fe(CO)5]	-

Meⁿ⁺kompleks hosil qiluvchi element
Kompleks birikmalar bosqichli dissotsialanadi. Birinchi galda ionlanish ichki va tashqi sferaga ajralish bilan boradi. Keyin esa ichki sfera dissotsialanadi:

Kompleks birikmalarning hosil bo’lishida cho’kmaning erib ketishi, rang o’zgarishi, yoki yangidan cho’kma hosil bo’lishi kuzatiladi: