Referatеt mavzu: Anorganik moddalarning sinflari Bajardi: Majidova Durdona Tekshirdi: Rahmatullayeva M

Kislotalarning olinishi. Kremniy (1V) oksiddan boshqa deyarli barcha oksidlar suv ta’sirida mos kislotalarga aylanadi:

Kislorodsiz kislotalar vodorod va metallmaslar ta’siridan hosil bo’lishi mumkin.Hosil boladigan moddalar gazlar, ular suvda eriganda kislotalar hosil bo’ladi:

Tuzlarga kislotalar ta’sir ettirilganda ham kuchsiz kislotalar hosil bo’ladi va kuchsiz uchuvchan kislotalarning hosil bo’lishi yoki ularning parchalanishi kuzatiladi:

Sanoat miqyosida ishlatiladigan nitrat va sulfat kislotalarning alohida olinish usullari bor.

4.Tuzlar

Tuzlar quyidago turlarga bo’linadi: o’rta tuzlar, nordon tuzlar, asosli, qo’sh va kompleks tuzlar.

O’rta tuzlar tarkibiga ko’ra faqat metall atomi va kislota qoldig’idan tuzilgan. Ular to’la dissotsilanadi. Shuning uchun ular dissotsilanganda faqat metall kationlari va kislota qoldig’i anionlari hosil bo’ladi:



Nomlanishi. Nomlashda avval metall, keyin kislota qoldig’i aytiladi. CuSO₄–mis(II) sulfati; Al(NO₃)₃ – aluminiy nitrati; Fe₂(SO₄)₃- temir(III)sulfati;K₄P₂O₇-kaliy difosfati yoki kaliy pirofosfati; FeSO₄ - temir (II) sulfati va hokazo. Ba’zan tarixiy nomlashlar ham uchraydi. AgNO₃ kumush nitrat yoki liapis; Na₂CO₃ – natriy karbonat yoki soda;

Nordon tuzlar. Bunday tuzlar tarkibida metall atomi, vodorod atomi va kislota qoldig’i bo’ladi. Nordon tuzlar (6-jadval) ko’p asosli kislotalardan hosil qilinadi. Agar tuz hosil qilish uchun olingan kislota tarkibida faqat bitta vodorod atomi bo’lsa undan nordon tuz hosil bo’lmaydi.

Nordon tuzlarning dissotsialanishi bosqichli boradi. Eritmada metall kationi, kislota qoldig’i anioni va vodorod kationi mavjud bo’ladi:

Olinishi. Nordon tuzlarni olishda ko’p asosli kislotalarga kuchli asoslar ta’sir ettiriladi.Reaksiyada kislotalar mo’l miqdorda olinadi.Reaksiya bosqichli borib avval nordon tuzlar keyin esa o’rta tuzlar olinadi.

6-jadval. Nordon tuzlarni hosil qiladigan kislotalar va ularning tuzlari

Kislotalar	Kislota qoldig’i	Nordon tuzlar	Tuzlarning nomlanishi
H2CO3 H2S H2SO3 H2SO4 H3PO4 H4P2O7	HCO3^- HS^- HSO3^- HSO4^- H2PO4^- HPO4^2- H3P2O7^- H2P2O7^2- HP2O7^3-	NaHCO3 NaHS NaHSO3 KHSO4 NaH2PO4 Na2HPO4 KH3P2O7 K2H2P2O7 K3HP2O7	Natriy gidrokarbonat Kaliy girosulfid Natriy gidrosulfit Kaliy gidrosulfat Natriy digidrofosfat Natriy gidrofosfat Kaliy trigidrodifosfat Kaliy digidrodifosfat Kaliy gidrodifosfat

Ko’p asosli kislotalarning o’rta tuzlariga shu kislotalarning o’zini qo’shish orqali ham nordon tuzlar olish mumkin. Masalan:

Ko’p asosli kislotalarning o’rta tuzlariga kuchli kislota (H₂SO₄) ta’sir etishda ham nordon tuz hosil qilganida:

Nordon tuzlar asoslarga kislotali oksidlarning ta’sirida ham hosil bo’ladi:

Nordon tuzlarning grafik formulasini yozish uchun shu tuz hosil qilgan kislotani grafik formulasini yozib olish kerak. So’ngra kislota qoldig’ini aniqlash va uni asosida nordon tuzni grafik formulasini yozish kerak. Oxirida shu kislota qoldig’iga metall atomi qo’yiladi.