Referat mavzu: «Shaxs va jamiyat»

Guruhlarga bo’lib ishlash. Pedagogda quyidagicha asosli savol tug’ilishi mumkin: dars vaqti cheklangan bo’lsa, qanday qilib barcha o’quvchilarga o’z fikrini bildirish imkoniyatini berish mumkin? Fikrimizcha, agar darsda ish ma’lum tarzda uyushtirilsa, buni amalga oshirsa bo’ladi. Kichik guruh larga bo’lib ishlash munozara o’tkazish va o’quvchilarni bah sga jalb etishning eng samarali shakllaridan biridir. U hatto eng uyatchan va jur’atsiz o’quvchilarga ham faollashishimkonini beradi.

Guruh 4-5 kishidan ortiq bo’lmasligi lozim. Bunday tarkibda har bir ishtirokchi qo’yilgan masalani yechishga o’z hissasini qo’shishi mumkin. Shu tarzda guruh ning ishi rag’batlantiriladi va har bir ishtirokchi samarali ishlay oladi.

Biroq bu faoliyat o’qituvchidan ham, o’quvchilardan ham muayyan amaliy ko’nikmalarni talab qiladi.

Guruh lar ishini shartli ravishda to’rt bosqichga bo’lish mumkin:

- guruh larga bo’lish (ularning tarkibini muntazam o’zgartiring, 3 kishidan ko’p bo’lmagan guruh lardan boshlang), auditoriyada tegishli tarzda muhit yaratish;

- isholib borish (ya’ni bah slashish) qoidalarini (bu qoidalar oldindan kollektiv ravishda qabul qilinishi va ko’rinarli joyga ilib qo’yilishi mumkin), topshiriqni (qanday bajarish, qancha vaqt sarflash, kim vaqtni kuzatib boradi, hatto guruh lar uchun yozma yo’riqnomalar tayyorlash, lekin ularni og’zaki e’lon qilish maqsadga muvofiq) va undan so’nggi amallarni (masalan, natijalar istagan har qanday o’quvchi tomonidan butun auditoriyada muhokama qilinadi yoki guruh vakili guruh ning umumiy fikrini barchaga xabar qiladi) tushuntirish;

- har bir guruh da bah sni olib boruvchi, kotib, Pedagogik texnologiyalardan foydalanishchi belgilanadi (juda qisqa vaqt ichida);

- har bir guruh da muammoni muhokama qilish;

- guruh da qabul qilingan yechimni taqdim qilish;

- umumiy auditoriyada guruh larning ishiga yakun chiqarish.

Bahs-munozara – biror-bir bahsli masala yoki muammoni ommaviy muhokama qilish. O’quvchilar bilan birgalikda munozara olib borish qoidalarini ishlab chiqish mumkin. Bunga asos sifatida quyidagilarni taklif qilamiz:

- bah sga kirishishdan avval o’z nuqtai nazaringizni aniq shakllantirib oling;

- o’z nuqtai nazaringizni qo’llab-quvvatlovchi dalillarni tayyorlang;

- sodda tilda, lekin mantiqli va izchil gapirishga harakat qiling;

- o’z fikrlaringizni faktlarga asoslanib tuzing, o’zingiz aniq bilmagan narsani gapirmang;

- siz fikriga qo’shilmagan kishining fikrlarini noto’g’ri talqin qilmang;

- aytib o’tilgan g’oyalarni takrorlashga faqat shaxsiy nuqtai nazarni isbotlash maqsadida yo’l qo’yiladi;

- ovozingizni baland ko’tarmang. Eng yaxshi dalil – aniq va tekshirilgan faktlar, ishontirishning eng yaxshi vositasi – qat’iy mantiqdir;

- guruh doshingizni xafa qilmaslikka, kamsitmaslikka harakat qiling. Bah sdoshingizga hurmat ko’rsatishingiz – siz nafaqat bah sda kuchli ekaningizni, balki yaxshi tarbi ko’rganligingizning ham dalili;

- uncha faol bo’lmagan va uyatchan o’rtoqlaringizni ham munozaraga jalb etishga intiling – har bir kishining fikri hal qiluvchi ahamiyatga ega!

Dalil keltirish – biror bir fikr, konsepsiya, nazariyaning haqiqat ekanligini tasdiqlashuchun keltiriladigan boshqa fikr, mulohaza yoki mulohazalar yig’indisi.

FSI uslubi. O’quvchilarning muhokama qilish mahoratini o’stirishusuli. Bunda muhimi har bir o’quvchi o’zining shaxsiy fikrini yoki g’oyasini bildirishidir. Muhokama ketma-ketligi quyidagicha bo’lishi lozim:

fikr – o’quvchilar o’z fikrlarini, nuqtai nazarlarini bayon qiladilar;

sabab – o’quvchi nima uchun boshqacha emas, aynan shunday o’ylayotganligining sabablari ko’rsatiladi;

izoh – misol bilan keltirilgan sabab izoh lanadi.