Referat mavzu: «Jigardagi zaharli moddalarni zararsizlantirish»

 
Ovqatning oshqozonda hazm bo‘lishi
. 
Oshqozon katta odamlarda noksimon shaklida bo‘ladi. Uning kirish va 
chiqish qismlari, tubi, katta, kichik aylanalari ajratiladi, Oshqozonning kirish va 
chiqish qismlarida sfinteri bor. Oshqozon shillik, muskul, seroz qavatlaridan 
tuzilgan. Oshqozon shillik qavatining ostida 14 mln. oshqozon bezlari joylashgan 
bo‘ladi. Oshqozonning xajmi katta odamlarda o‘rta hisobda 2,5-3 dm
3 
etadi. 
Ularda bir sutkada 1,5-2 dm
3
oshqozon shirasi ishlab chiqariladi. Oshqozon 
shirasining 99% suv, 0,3-0,4% organik modda va tuzlardan iborat. Oshqozon 
shirasi tarkibida 0,3-0,4% xlorid kislota saqlanadi. Ovqatlangandan 20-30 
minutdan so‘ng oshqozon to‘lqinsimon qiskarib ovqat oshqozon shirasi bilan 
aralashadi. Katta odamlarda aralash ovqat oshqozonda 3-4 soatdan so‘ng 12 
barmoqli ichakka o‘tadi. Sut va sutli ovqatlar oshqozondan o‘n ikki barmoqli 
ichakka tez o‘tadi. 
Bolaning yoshi ortishi bilan oshqozonning xajmi ham o‘zgarib boradi. 
YAngi tug‘ilganlarda – 30-4 5sm
Z
bulsa, 10-12 yoshda 1500 sm
3
bo‘ladi. 2 
yoshgacha oshqozon nok shaklida bo‘lsa, 7 yoshda kolba shaklida bo‘ladi. 5-6 
yoshda bolalar oshqozon shirasida xlorid kislota miqdorining kam bo‘lishi 
bakteriyalarni zararsizlantirish xususiyatini kamaytiradi. Bolalar oshqozon 
shirasining tarkibida: pepsin, ximozin, lipaza, amilaza va boshqa fermentlar 
bo‘ladi. Lekin bu fermentlarining kuchi kam. Oshqozonning kirish qismidagi 
kardiy sfinktiri mustaxkam berkilmaydi. 10—12 yoshda oshqozon harakati 
kuchayadi. Oshqozon massasi: chaqaloqlarda-6,5g, 14-20 yoshda 127 g, 20 
yoshdan so‘ng 155 g. Oshqozon massasi yosh bilan barobar 24 marta, gavda esa 
20 marta kattalashadi. 
 
Ichakda ovqatning hazm bo‘lishi 
Ingichka ichakning uzunligi katta odamlarda 6-7 m, diametri 2,5-3 sm. U 12 
barmoqli ichak- 20 sm, och ichak va yon bosh ichakka bo‘linadi. 12 barmoqli 
ichakda o‘t suyuqligi va oshqozon osti bezining shirasi yordamida va ichak 
devorlarida ishlab chiqilgan ichak shirasi ta’sirida ovqat bo‘tkasi parchalanadi.
Ichak shirasi 99% suv, qolgan qismi fermentlar (eripsin, lipaza, amilaza) va 
tuzdan iborat bo‘ladi. Bir sutkada 1 ,5-2 litr ichak shirasi ishlab chiqariladi. Ichak 
devori ishqoriy xususiyatga ega. Ichak devorlari juda ko‘p so‘rgichlardan iborat 
bo‘lib, ular qon tomirlariga juda boy bo‘ladi. Parchalangan ovqat shular yordamida 
qonga suriladi.
Bolalarda ichakning uzunligi katta odamnikiga qaraganda uzun. Bola yoshi 
ortishi bilan ichak shirasini miqdori va fermentlarning konsertratsiyasi ortib boradi.

---

 
JIGAR 
Jigar Organizmdagi eng katta bez bo‘lib, og‘irligi 1,5 kg., chap qovirg‘alar 
ostida joylashgan. Jigar qondagi zaharli moddalarni zararsizlantiradi; qon deposi 
hisoblanadi. Bu erda 10% qon zapasi saqlanadi; o‘lganeritrotsitlar jigarda 
to‘planadi, bolalarda esa eritrotsitlar hosil bo‘ladi; Kuper hujayralarida o‘t 
suyuqligi ishlab chiqariladi; ortiqcha glyukozani glikogen sifatida zapas saqlab 
turadi; tana temperaturasini turg‘un saqlashda ishtirok etadi.
Jigardan doimiy ravishda ovqatlangandan 20-30 minutdan so‘ng o‘t ajralib 
chiqadi. O‘t yog‘larni emulsiyalaydi, ichak harakatini yaxshilaydi, ichakdagi 
mikroblarni o‘ldiradi. YAngi tug‘ilgan bola jigarning og‘irligi 130 g, 2-3 yoshda-
460 g, 6-7 yoshda-675 g, 8-9 yoshda- 720 g, 12 yoshda-1130 g, 16 yoshda-1260 g. 
Bolalar o‘tning konsentratsiyasi va miqdori kam bo‘ladi. 
 
Hazm kanalining harakatlari. 
Odam ovqatlangandan 15 minutdan so‘ng ichak muskullari qiskarib, uch xil 
peristaltik, 
segmentli, 
mayatniksimon 
harakatlana 
boshlaydi. 
Ichak
harakatlanganda ovqat massasi qorishadi, to‘g‘ri ichak tomonga harakatlanadi, 
Ichakning reflektor yo‘lidan kisqarishi ichak devorini ximik va mexanik 
ta’sirlanishi tufayli vujudga keladi. Ovqat butkasi bolalarda ingichka ichakda jami 
12-13 soat atrofida o‘tadi.