Referat mavzu: Davlat sektori buxgalteriya hisobini xalqaro standartlarga o’tkazish masalalari. Bajardi: Z. Asatullayev

Mustaqil buxgalterlarning xalqaro tashkilotlari

Yevropada buxgalterlar va buxgalterlarning ikkita professional tashkiloti salmoqli o‘rin egallaydi. Bu buxgalteriya hisobi standartlari bo‘yicha xalqaro komitet – BHSXK (International Accounting Standarts Commite –IASC) va Yevropa ekspert buxgalterlarining federatsiyasi EEBF (Federation des Experts Somptables Europeen - FEE). FEE 1987-yil, 1 yanvarda tashkil topgan va shtab-kvartirasi Bryusselda joylashgan.

Milliy an’analar, shuningdek buxgalterlar jamoat tashkilotlari ham buxgalteriya faoliyatining barpo bo‘lishi va rivojlanishida juda katta rol o‘ynaydi.Masalan, Amerikadagi qasamyod qilgan buxgalterlar instituti – AQBI (American Institute of Certified Public Accountants – AICPA) AQSHda buxgalteriya faoliyatining rivojlanishiga ulkan ta’sir ko‘rsatgan.Unga quyidagi majburiyatlar yuklangan:

• 
  qasamyod qilgan buxgalterlar uchun professional talablarni belgilash; buxgalteriya hisobi va buxgalter bilan bog‘liq mavzularda tadqiqotlar o‘tkazish va asarlar chop qilish;
  
• 
  ma’muriyat uchun konsultatsiya xizmatlari;
  
• 
  soliqqa tortish sohasidagi konsultatsiya xizmatlari va boshqa buxgalteriya faoliyatining rivojlanishiga ko‘plab boshqa muassasalar, assotsiatsiyalar va institutlar mavjud.
  

Shubhasiz, eng muhimlaridan biri qimmatli qog‘ozlar va birja operatsiyalari bo‘yicha komissiya -QQBOK (Securbties and Exchange Comission – SEC) bo‘lib, u moliya
bozorining rivojlanishi uchun mas’ul hisoblanadi.Bulardan tashqari, AQSHda markaziy hisob boshqarmasi (yoki umumiy buxgalteriya hisoboti boshqarmasi) – MHB (General Accounting Office - GAO) ham mavjud. Bu federal hukumat qonunchilik shahobchasining idoradan tashqari xizmati hisoblanadi. O‘zbekistonda bu borada hisob palatasi tashkil etilgan. GAO faqat AQSH Kongressi oldidagina
mas’ul hisoblanadi. Unga bosh nazoratchi rahbarlik qilib, u Kongress oldida hisobot beradi. GAO buxgalter xodimlarining asosiy majburiyati – aynan Kongress uchun buxgalterlarni tasdiqlash funksiyasini bajarishdir. AQSHning har xil hukumat muassasalari Kongress uchun moliyaviy axborotlarning ayrim turlarini (shu jumladan, budjet mablag‘larining sarflanishi, davlat buyurtmalarining bajarilishi haqida ham) vaqti-vaqti bilan taqdim qilib turadi. Ular tomonidan tayyorlangan axborotlarning katta qismiKongressga taqdim qilinishidan oldin GAO mutaxassislari tomonidan buxgalteriya tekshiruvidan o‘tkaziladi.