Referat ekanomikaliq teoriya pàninen «Bazar ekanomikasiniñ mazmuni hàm àmel etiwi talap hàm usinis teoriyasi»

Bazar teńsalmaqlıǵı

Bazar teńsalmaqlıǵı qatıp qalǵan jaǵday emes. Oǵan statika (ózgermewshilik) emes, al dinamika (rawajlanıw) tán, sebebi birinshiden, talaptıń ózi ózgerse, onı qanaatlandırıw imkaniyatı hám soǵan muwapıq usınıs ta ózgerip turadı. Teńsalmaqlıqtıń ózgeriwine talap yamasa usınıs sebepshi boladı. Usınıs artı p ketkende artıqsha usınıs júzege keledi, yaǵnıy bazarı tómen tovarlar rezervi payda boladı.
Bazarda teńsalmaqlıq júzege kelgende qarıydarlar kerekli tovardı bazardan tabadı hám kelisilgen bahada satıp aladı. Satıwshılar, yaǵnıy óndiriwshiler óz tovarların waqtında satıp, qárejetlerdi qaplap, payda da kóredi. Eger qarıydarlar tovarlardı óz waqtında satıp alıp mútájliklerin qanaatlandırsa, yaǵnıy bunıń menen óz máplerine jetse, óndiriwshiler bunıń menen payda kóriwdey máplerin júzege shıǵaradı.

Juwmaq

Juwmaq qilib aytganda, Bazar ekonomikası munasábetleri mámleketimiz ushın jańalıq emes. Uzaq jıllar dawamında áyyemginen babalarımız jáhán jámiyetshiliginiń bir bólegi hám strukturalıq bólegi retinde bazar ekonomikası sharayatında jasap kelgenler.Tariyxıy jazba dereklerdiń bergen maǵlıwmatlarına qaraǵanda orta Aziya xalıqları bunnan mıń jıllar ilgeri de dúnyanıń derlik barlıq mámleketleri menen sawda ekonomikalıq baylanıslar ornatganlar. Buǵan baylanıslı «Ullı ipakyo'li» jaqtı dálil bóla aladı. Eramızǵa shekem XI ásirden tap eramizǵa shekemdıń XVI- asrge shekem Shıǵıs hám Batıs mámleketleri ortasında sawda ekonomikalıq hám mádeniyat tarawlarında kópir rolin oynab kelgen «Ullı jipek jolı» arqalı ámelge asırılǵan. 12 mıń shaqırı shólkemlesken bul jo1 orta Aziyanıń derlik barlıq iri qalaların kesib ótken. «Ullı jipek jolı» arqalı babalarımız Qitay, Indiya, Iran, Rossiya, Rim, Grekiston hám basqa mámleketler menen bazar ekonomikası nızam -qaǵıydaları hám talapları tiykarında sawda-satıq etkenler. orta Aziya aymaqları Rossiya tpmonidan basıp alınǵannan keyin, atap aytqanda Kebirolar húkimranlıǵı jıllarında bul tariyxıy dástúr toqtatıw taptı. Jáhán mámleketleriniń, sonday-aq, úlkemiz xalıqlarınıń tariyxıy tájiriybeleri sonnan dárek berediki, ekonomika mudamı tek onıń ayriqsha bolǵan nizamlıqlar menen rawajlanadı. Bul nızamlar insan shıdamlılıǵıden sırtda háreketde bolıp, adamlar baǵındırıwǵa bo'ysunmaydi, olardıń buyrıq hám tapsırmaların atqarmaydı. Sol sebepli, bazar ekonomikası nızamların mise tutpawlıq yamasa onı buzıw salmaqli ekonomikalıq aqıbetlerge alıp keliwi múmkin. Bunı burınǵı SSSR dep atalmish saltanatda onatılǵan sociallıq-ekonomikalıq basqarıw princpı bunı tastıyıqladı.