Bog'liq Sovutish (moylsh) va kesuvchi qismni yoyilishi
8-§. Himoya qurilmalari, nazorat-o‘lchov asboblari va armatura 53. Foydalanishda xavfsizlik sharoitlarini ta’minlash maqsadida barcha quvurlar bosim va ish muhiti haroratini o‘lchash asboblari bilan, zarur hollarda esa o‘chirish va boshqarish armaturalari, reduksion va himoya qurilmalari, himoya va avtomatika vositalari bilan ta’minlangan bo‘lishi shart.
54. Himoya qurilmalari shunday hisoblangan va sozlangan bo‘lishi zarurki, himoyalanayotgan elementda bosim hisob-kitob qilingan bosimga nisbatan 10% dan oshmasligi, hisob-kitoblardagi 0,5 MRa (5 kgf/cm2) bosimda esa 0,5 MRa (5 kgf/cm2) dan oshmasligi zarur.
Himoya qurilmalari o‘tkazish qobiliyatining hisob-kitoblari GOST 24570-81 ga asosan amalga oshirilishi zarur.
Himoya klapanlari to‘liq ochilgan holatlarda bosimning hisob-kitobga nisbatan 10% dan yuqori bo‘lishi quvurlar mustahkamligi hisob-kitoblarda ko‘zda tutilgan darajada bo‘lgan hollardagina yo‘l qo‘yiladi.
Quvur past bosimlarda foydalanilgan hollarda himoya qurilmalarini boshqarish ushbu bosimni hisobga olgan holda amalga oshirilishi zarur, bunda o‘tkazish qobiliyati hisob-kitoblar asosida tekshirilgan bo‘lishi shart.
55. Himoya qurilmasi o‘rnatilgan patrubkadan havo chiqarishga yo‘l qo‘yilmaydi. Himoya klapanlari, xodimlarni klapanlarning o‘z-o‘zidan ishlab ketishidan himoyalashi uchun chiqaruvchi quvurlar bo‘lishi zarur. Ushbu quvurlar muzlab qolishdan himoyalangan bo‘lishi va ularga yig‘ilib qolishi mumkin bo‘lgan kondensatlar chiqarib tashlanadigan drenajlar bilan ta’minlanishi zarur. Himoyalovchi patrubkalar va ulardagi drenajlarga o‘chirish armaturalarini o‘rnatish taqiqlanadi.
56. Yukli yoki prujinali klapanlarning konstruksiyalari quvurning ish holatida, uning sozligini mexanik tarzda ochish yo‘li bilan tekshiruvchi qurilma bilan jihozlangan bo‘lishi shart. Quvurda elektromagnit impulsli-himoya qurilmasi (NHQ) o‘rnatilgan hollarda, klapanni boshqarish shitidan masofadan turib ochish qurilmasi o‘rnatilgan bo‘lishi zarur.
57. Manometrlarning aniqlik klassi quyidagilardan past bo‘lmasligi zarur:
ish bosimi 2,5 MRa (25 kgf/cm2) gacha bo‘lganda — 2,5;
ish bosimi 2,5 MRa (25 kgf/cm2) dan 14 MPa (140 kgf/cm2)gacha bo‘lganda — 1,5;
ish bosimi 14 MRa (140 kgf/cm2) dan yuqori bo‘lganda — 1,0.
58. Manometr ko‘rsatkichi shunday tanlanadiki, bunda ish bosimi holatida manometr ko‘rsatkichi shkalaning o‘rtacha uchdan bir o‘lchamini ko‘rsatib turishi zarur.
59. Manometr ko‘rsatkichida ruxsat berilgan bosimni ko‘rsatib turish uchun qizil chiziq bilan belgi qo‘yiladi. Qizil chiziq o‘rniga manometrning shisha qismiga zich biriktirgan holda, qizil rangga bo‘yalgan metall plastina mahkamlanishi mumkin.
60. Manometr ko‘rsatkichlari xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarga aniq ko‘rish imkonini beradigan holatda o‘rnatilishi shart, bunda uning shkalasi vertikal holatda yoki 30° ga oldinga bukilgan holatda bo‘lishi shart.
61. Manometrning nominal diametri kuzatuv maydonchasida 2 m balandlikda bo‘lsa, kamida 100 mm, 2 dan 3 m gacha bo‘lsa 160 mm va 3 dan 5 m gacha bo‘lsa 250 mm dan kichik bo‘lmasligi zarur. Manometr 5 m balandlikda joylashgan hollarda dublikat sifatida qo‘shimcha ravishda pasaytiruvchi manometr o‘rnatilishi zarur.
62. Har bir manometrdan oldin manometrni shamollatish, tekshirish yoki o‘chirish uchun uch tomonlama kran yoki shu kabi boshqa qurilma o‘rnatilgan bo‘lishi zarur. Bug‘ bosimini o‘lchaydigan manometr, quvurga diametri 10 mm dan kichik bo‘lmagan sifonli trubka bilan ulanishi zarur.
63. Manometrdan quyidagi hollarda foydalanishga yo‘l qo‘yilmaydi:
plombasi yoki tekshirilganligi haqidagi tamg‘a yo‘q;
tekshirish muddati o‘tib ketgan;
o‘chirilganda manometr ko‘rsatkichi shkalaning nol belgisiga qaytmayapti, bunda ushbu asboblardagi ruxsat berilgan xatolik me’yori ikki barobar ortiq;
shishasi singan yoki ko‘rsatkich aniqligiga to‘sqinlik qiladigan boshqa shikastlari mavjud.
64. Manometrlarni plombalagan holda tekshirish yoki tamg‘alash har 12 oyda kamida bir marta amalga oshirilishi zarur. Bundan tashqari quvur egasi tomonidan har 6 oyda kamida bir marta ishlayotgan manometrlarni, natijalarini qayd kitobiga yozgan holda nazorat manometri bilan tekshirish shart. Nazorat manometri yo‘q hollarda tekshirilayotgan manometr kabi aniqlik klassiga ega bo‘lgan, tekshirilgan manometr bilan tekshirish mumkin.
65. Armatura korpusida tamg‘asi o‘rnatilgan bo‘lib, unda quyidagilar ko‘rsatilishi zarur:
a) ishlab chiqargan korxonaning nomi yoki mahsulot belgisi;
b) shartli o‘tkazish qobiliyati;
v) shartli yoki ishchi bosim va muhit harorati;
g) havo oqimi yo‘nalishi;
d) armatura ishlab chiqarilgan material markasi.
66. Shartli o‘tkazish qobiliyati 50 m va undan yuqori bo‘lgan armatura belgilangan shakldagi pasporti bilan birga yetkazib berilishi zarur bo‘lib, unda foydalanilgan material, termik ishlov berish rejimlari va ishlab chiqarish jarayonida nazorat qilinganda sifati buzilmaganligi to‘g‘risidagi xulosalar agar ushbu operatsiyalar texnik shartlarda ko‘zda tutilgan bo‘lsa ko‘rsatilgan bo‘lishi zarur. Sanab o‘tilgan ma’lumotlar armaturaning asosiy detallari bo‘lgan korpusi, qopqog‘i, shpindeli, zatvori va mustahkamlovchi qismlariga tegishlidir.
67. Armatura maxoviklarida armaturaning ochilish va yopilish yo‘nalishlari ko‘rsatkichi bo‘lishi shart.
68. Quvur armaturasini boshqarish moslamasi yasalayotganda quyidagi shartlarga rioya etish zarur:
a) armaturaning ochilishi maxovikni soat stryelkasi yo‘nalishiga teskari tomonga; o‘chirilishi esa soat stryelkasi yo‘nalishi bo‘yicha harakatlantirishi zarur. Bundan tashqari ventillar va zulfinlarni zanjir va qulf bilan yopish ko‘zda tutilishi zarur;
b) armatura ochilayotganda harakatlanuvchi uning harakatini eng so‘nggi holatlarda chegaralab qo‘ymasligi zarur; armaturani ochish ko‘rsatkichi shkalasining eng chekka holati tegishli yozuvlar bilan belgilab qo‘yilgan bo‘lishi shart.
69. Hisob-kitob qilingan bosim uni ta’minlaydigan manba bosimidan past bo‘lgan quvurning past bosim tomoniga manometrli reduksion qurilma (RQ yoki boshqa tipli) va himoya klapani o‘rnatilgan bo‘lishi zarur.
70. Reduksion qurilmalar bosimni avtomatik tarzda boshqaradigan, reduksion-sovutuvchi qurilmalar esa, qo‘shimcha avtomatik ravishda haroratni boshqaradigan bo‘lishi shart.
71. Katta aylanma kuch talab etgan holda ochiladigan zulfin va ventillar ishini yengillashtirishni ta’minlash, shuningdek bug‘ quvurini qizdirish (texnik jihatdan asoslangan hollarda) maqsadida ular, diametri loyiha tashkiloti tomonidan aniqlanadigan aylanma liniyalar (baypaslar) bilan jihozlangan bo‘lishi shart.
Ochish yoki o‘chirish 25 kgf dan ortiq kuch talab etadigan zulfin va ventillari elektr boshqarish moslamalari o‘rnatilgan bo‘lishi shart.
