Редактор: досент Н

Sərbəst axtarış (Disçovery).
 
Bu mərhələdə gizli qanunauyğunluqları axtarıb 
üzə cıxarmaq məqsədilə verilənlər massivi tətbiq edilir. Qanunauyğunluqların 
növü barəsində ilkin hipotezlərə burada baxılmır. 
Qanunauyğunluq (law)
-müxtəlif hadisələrin və ya proseslərin təĢəkkülü və 
inkiĢafı prosesinin mərhələlərini və formalarını təyin edən mühüm və daima 
təkrarlanan qarĢılıqlı əlaqələrdir. Qanunauyğunluqları tapmaq ücün DATA 
MĠNĠNG Ģablonlar təyin edir. 
Sərbəst axtarıĢ aĢağıdakı əməliyyatlarla yerinə yetirilir: 
-Ģərti məntiq qanunauyğunluqlarının tapılması; 
-assosiativ məntiq qanunauyğunluqlarınnın tapılması; 
-meyletmələrin və variasiyaların (trends and variations) aĢkarlanması. 
Sərbəst axtarıĢ zamanı sistemin özü qanunauyğunluqları axtarır, bunun ücün
yalnız məqsəd dəyiĢənini vermək lazımmdır. Qanunauyğunluqların axtarıĢı 
nətiçəsində sistem «əgər ... onda» məntiqi qaydaları formalaĢdırılır.
Fərz edək ki, kadr agentliyinin peĢə, staj, yaĢ və arzu olunan əmək haqqı 
barəsində verilənlərə malik olan verilənlər bazası var. Əgər məqsəd dəyiĢəni kimi 
«peĢə» verilsə, sistem aĢağıdakı qanunauyğunluqları tapa bilər: 

---

537 
«Əgər yaĢ 

25 və arzu olunan əmək haqqı 

700 $, onda 75% hallarda iddiacı 
proqramcı iĢini axtarır» və ya «Əgər yaĢ 

35 və arzuolunan əmək haqqı 

1200$ ,
onda 
90% hallarda iddiacı rəhbər vəzifə axtarır». 
Digər məqsəd dəyiĢəni, məsələn, «YaĢ» verildikdə aĢağıdakı qayda alına 
bilər: «Əgər iddiacı rəhbər vəzifə axtarırsa və stajı

15 isə, 
onda 
70% hallarda 
iddiacının yaĢı

35-dir». 
Baxılan əməliyyatlar sərbəst axtarıĢ cərcivəsində aĢağıdakı vasitələrlə yerinə 
yetirilir: 
-Ģərti məntiq qaydalarının induksiyası ilə (təsnifat və klasterləĢdirmə 
məsələləri, yaxın və ya oxĢar obyektlər qruplarının yığçam formada təsviri): 
-assosiativ məntiq qaydalarının induksiyası ilə (assosiasiya və ardıçıllıq 
məsələləri); 
-meyletmələrin (trendlərin) və variasiyaların təyini ilə (proqnozlaĢdırma 
məsələsinin ilkin mərhələsi). 
Sərbəst axtarıĢ mərhələsində həmcinin qanunauyğunluqların validasiyası 
yerinə yetirilir, yəni onların qanunauyğunluqların formalaĢdırılmasında iĢtirak 
etməyən verilənlər ücün doğruluğu yoxlanılıır. Verilənlərin «öyrədilən» və 
«yoxlanan» kimi iki hissəyə ayrılmasından ən cox neyron Ģəbəkələri və həll 
ağaçları metodlarında istifadə edilir.