Редактор: досент Н

11.8. DATA MĠNĠNG prosesinin mərhələləri 
DATA MĠNĠNG prosesi bilavasitə qərarların qəbulu prosesi ilə əlaqəlidir. 
DATA MĠNĠNG prosesi model yaradır, qərarların qəbulu prosesi isə bu modeldən 
istifadə edir. 
Ənənəvi olaraq DATA MĠNĠNG prosesi aĢağıdakı mərhələləri əhatə edir: 
-problem sahəsinin analizi; 
-məsələnin qoyuluĢu; 
-verilənlərin hazırlanması; 
-modellərin qurulması; 
-modellərin yoxlanması və qiymətləndirilməsi; 
-modelin secilməsi; 
-modelin tətbiqi; 
-modeldə düzəliĢlər aparılması və modelin yeniləĢdirilməsi. 
Problem sahəsinin analizində 
məqsəd aparılan tədqiqat ücün əhəmiyyət kəsb 
edən verilənləri təyin etməkdən ibarətdir. Məsələn, bankda müĢtəriyə kredit 
verilib-verilməməsi məsələsinin həlli ücün müĢtərinin biznes fəaliyyəti ilə yanaĢı, 
onun Ģəxsi həyatı haqqında da məlumat toplanmalıdır. Bank fəaliyyətinin digər 

---

550 
məsələləri ücün bu əməliyyat əhəmiyyət kəsb etmir. Beləliklə, verilənlərin 
əhəmiyyətliliyi həll olunan məsələdən asılıdır. 
Problem sahəsinin öyrənilməsi prosesində onun modeli hazırlanmalıdır. 
Müxtəlif 
mənbələrdən 
alınan 
məlumatlar 
müəyyən 
vasitələrlə 
formallaĢdırılmalıdır. Modeli mətn Ģəklində və ya qrafik formada təsvir etmək olar. 
Problem sahəsinin təsviri ücün coxlu metodikalar mövçuddur, məsələn: SADT 
adlanan struktur analiz metodikası və ona əsaslanan ĠDEFO standartı, verilənlər 
axınları diaqramları, UML-obyektyönlü analiz metodikası və s. Problem sahəsinin 
modeli orada baĢ verən prosesləri və proseslərdə istifadə edilən verilənləri təsvir 
edir. 
Sonrakı mərhələlərin uğurla yerinə yetirilməsi problem sahəsinin modelinin 
düzgünlüyündən cox asılıdır. 
Məsələnin qoyuluşu 
iki addımla yerinə yetirilir: 
-məsələnin formalaĢdırılması; 
-məsələnin formallaĢdırılması. 
Məsələnin qoyuluĢu həmcinin tətbiq edilən obyektin statik və dinamik 
davranıĢının təsvirini də əhatə etməlidir.
Statik təsvir obyektlərin və onların xassələrinin təsvirini nəzərdə tutur. 
Misal: bazara yeni mal cıxarılanda hansı qrup müĢtərilərin bu mala daha cox 
maraq göstərdiklərini təyin etmək lazımdır. Bu məsələdə obyekt rolunu müĢtəri 
oynayır. «MüĢtəri» obyektinin xassələri: ailə vəziyyəti, kecən ildə qazandığı gəlir, 
yaĢadığı yer, yaĢı və s.
Dinamik təsvir zamanı obyektlərin davranıĢı və bu davranıĢa təsir edən 
səbəblər təsvir edilir.Misal: müĢtəri A malını alır, yeni B malı bazara cıxdıqda, o, 
A malını yox, yalnız B malını alır. Beləliklə, B malının bazara cıxması müĢtərinin 
davranıĢını dəyiĢdi. 
Obyektlərin davranıĢının dinamikası adətən statika ilə birlikdə təsvir olunur. 
DATA MĠNĠNG texnologiyası analitiki tam əvəz edə bilməz və qoyulmayan 
suallara çavab verə bilməz. Odur ki, məsələnin qoyuluĢu DATA MĠNĠNG 
prosesinin vaçib mərhələsidir, ona görə ki, məhz bu mərhələdə hansı məsələnin 

---

551 
həll olunması müəyyənləĢdirilir. Bəzən problem sahəsinin analizi və məsələnin 
qoyuluĢu mərhələləri birlikdə bir mərhələ kimi yerinə yetirilir.